Jan Paul van Soest: sturen we op technologie met als gevolg dat de CO2-emissies steevast hoger zijn als de economie aantrekt? Of durven we het om te keren, door te sturen op CO2 en te kijken welke groei dan nog resulteert?
Het was een aardige speech die minister Eric Wiebes onlangs afstak, bij de Nederlandse Emissieautoriteit (NEA). Hij vertelde hoe hij zijn best moet doen om allerlei opties voor klimaatbeleid die telkens van de tafel afvallen weer op te rapen, en opnieuw op tafel te leggen. Met passende bewegingen zette Wiebes zijn betoog kracht bij. Tal van rapporten geven hem gelijk: om de klimaatverandering binnen de perken te houden hebben we vrijwel alle opties nodig. Zijn betoog leek op dat van Arjan Lubach, die de optie kernenergie op briljante wijze uit de taboesfeer haalde. Niet dat kernenergie in de taboesfeer zat overigens. Er is een kernenergiewet, en wie aan de eisen van die wet voldoet mag gewoon een kerncentrale bouwen. Er is geen taboe. Maar los daarvan: het is goed dat alle opties om de klimaatverandering tegen te gaan op tafel liggen, en dat alle opties bespreekbaar zijn.
Alle opties? Nee, tegen een optie blijven we moedig weerstand bieden. Die valt niet eens van tafel, die heeft er eigenlijk nooit op gelegen. De laatste keer dat 'ie in het openbaar is gesignaleerd, is al weer een hele tijd geleden. Dat was kort na het verschijnen van het eerste rapport aan de Club van Rome, Grenzen aan de Groei. Latere waarnemingen zijn met onzekerheid omkleed: was het die optie nou of niet? Meestal niet, hij is haast nooit bespreekbaar.
Toch is de analyse helder en hard, het is een optie die niet gemist mag worden. Kijk, voor de klimaatemissies geldt de formule die al begin jaren '70 in zwang is: I=PxAxT. De Impact I is gelijk aan de bevolkingsomvang P (Populatie), de Welvaart A (Affluence, het Bruto Binnenlands Product BBP), oftewel het volume aan goederen en diensten in geld gemeten, en de stand van de technologie T.
De opties waar we het steeds over hebben zijn technologische opties, de T in de formule. Inderdaad zijn bijna alle technologieën nodig als we de opwarming tot 2 (laat staan de onhaalbare 1,5) graden willen beperken. Dat is mede het geval omdat we alleen op T sturen. Andere factoren blijven buiten beschouwing waar op zich best op te sturen zou zijn: bevolkingsomvang P, en welvaart A.
“Zo valt simpel vast te stellen dat tegen de (exponentiële) groei van P en A geen T-kruid gewassen is”
Want kijk eens hoe de factoren in de tijd veranderen. De emissies (I) dalen overal maar mondjesmaat, terwijl voor 2 graden zeer verregaande emissiereducties nodig zijn. De T verbetert echt fenomenaal: nieuwe energietechnologieën produceren waanzinnig veel minder broeikasgassen per eenheid energie dan vroeger. Maar waarom krijgen we de CO2 dan toch amper naar beneden? Makkelijke vraag: omdat het volume van spullen en diensten exponentieel groeit en geconsumeerd worden door een groeiende populatie P.
De laatste wordt min of meer als gegeven beschouwd, hoewel nuchter kan worden vastgesteld dat we een paar miljard per jaar aan regelingen uitgeven zoals kinderbijslag die de groei van P bevorderen. En A, de groei van de welvaart, economische groei, is al decennia de onaantastbare hoofddoelstelling van elk kabinet.
Zo valt simpel vast te stellen dat tegen de (exponentiële) groei van P en A geen T-kruid gewassen is. Het is al een hele prestatie dat de CO2-uitstoot überhaupt daalt in een groeiende economie. Dat zegt veel over ons technologische vernuft. Zo veel, dat de vraag opkomt waarom we er niet op durven vertrouwen dat als we echt harde eisen aan de CO2-uitstoot stellen, de technologische innovatie ook nog wel wat harder zal lopen. Want dat is de kern: streven we naar maximale economische groei en sturen we slechts op technologie met als gevolg dat de CO2-emissies steevast hoger zijn als de economie wat aantrekt? Of durven we het om te keren, door te sturen op CO2 en te kijken of en welke groei dan nog resulteert? Milieu-econoom en hoogleraar Jeroen van den Bergh noemt dat "a-growth", groei niet als doel maar als mogelijke uitkomst gegeven andere maatschappelijke doelen die voorrang hebben. Kan die optie van "a-growth" eens bespreekbaar worden? Mag die optie op tafel, minister Wiebes? Mag die optie uit de taboesfeer, Arjan Lubach?