De inkomensontwikkeling stagneert voor grote groepen, mede als gevolg van de opkomst van goedkope lonenlanden als China, al bijna twee decennia. Mensen worden tamelijk zenuwachtig van de investeringen die verduurzaming met zich meebrengt. De onzekerheid wordt verder aangejaagd door de nieuwe industriële revolutie van 5G, ‘Internet of Things’ en kunstmatige intelligentie. Net als alle voorgaande industriële revoluties zal ook deze datarevolutie verliezers kennen onder dat deel van de bevolking dat zich moeilijk kan aanpassen.
Klimaatverandering laat zich lastig in goede banen leiden. Maar dat geldt ook voor een ontevreden bevolking die zich geen raad weet met de strijd tussen ‘drammers’ en ‘ontkenners’ die de feiten soms onrecht aandoen. De drammers boekten overigens een overwinning in Amsterdam waar in 2030 geen benzine- en dieselauto’s meer mogen rijden. Maar in dat jaar schijnt 60 tot 80 procent van de Nederlanders nog steeds in een fossiele auto rond te rijden en is het, gegeven het feit dat de gemiddelde auto in Nederland 11 jaar oud is en het merendeel van de Nederlanders tweedehands koopt, nog maar de vraag of er voldoende gebruikte elektrische auto’s op de markt zijn.
“Dat er wat gedaan moet worden lijkt me duidelijk.”
Na alle doomsday scenario’s die klimaatrapporten over ons uit hebben uitgestort en de klimaatverandering die inmiddels niet meer ontkent kan worden, verscheen daags na het Amsterdamse besluit een nieuw onderzoek van de Verenigde Naties. Dat toonde aan dat de biodiversiteit zo hard achter uit gaat dat een miljoen soorten de komende jaren dreigt te verdwijnen. Dat bedreigt niet alleen het milieu, aldus het rapport, maar ook de sociale en economische ontwikkeling.
“Komende decennia onzeker met mogelijk sociale onlusten”
De grote vraag is welk effect dit soort rapporten nog heeft. Veel mensen kunnen de gevolgen niet overzien, denken eerst aan hun portemonnee en daarna aan het lot van de mensheid. Bovendien is het een menselijke reactie om in tijden van onzekerheid op je handen te blijven zitten. Koppel dit aan het feit dat de revolutie van de energietransitie samenvalt met de nieuwe industriële datarevolutie en het is waarschijnlijk dat de komende decennia tamelijk onzeker worden en inderdaad gepaard kunnen gaan met sociale onlusten.
Niet alleen krijgen burgers het moeilijker. Hele landen zullen worden getroffen. Voor landen, zoals Rusland, Saoedi-Arabië en Algerije die te veel op de export van olie en gas drijven, dreigen door de energietransitie onoverzichtelijke economische, dus sociale problemen.
Een aardige denkexercitie over de gevolgen van de energietransitie stond in Nature. Daarin werden vier scenario’s geschetst. Er was een gunstig scenario van een grote groene deal waarin de hele wereld zijn schouders onder de energietransitie zet. Dat scenario zou door technologische doorbraken zelfs versneld kunnen worden. Aan de ander kant staan de ongunstige scenario’s van voortmodderen en nationalisme. In dat laatste scenario gaan leiders voor het gewin van hun eigen land. President Trump laat zien hoe dat moet.
“Wat jij wint, verlies ik en dat laatste moet ik voorkomen”
De internationale betrekkingen kennende lijkt mij het voortmodderscenario het meest haalbare. De reden is simpel. Leiders zien de betrekkingen tussen landen veelal in ‘zero sum’ termen: wat jij wint, verlies ik en dat laatste moet ik voorkomen. Zoals veel burgers aan hun portemonnee denken, denken leiders in termen van macht. Die willen ze niet verliezen. Als dit scenario bewaarheid wordt, worden de lijnen uit het verleden doorgetrokken: de discussies over het voorkomen van klimaatverandering zijn naadloos overgegaan in discussies over het binnen de perken houden van de mondiale temperatuurstijging. En nu zijn we in de fase beland van het tegengaan van catastrofes zoals het verdwijnen van een miljoen soorten.
In het voortmodderscenario gaat de verduurzaming wel door, maar in een laag tempo. Toch zullen volgens Nature in dit scenario oliemaatschappijen failliet gaan en kunnen olie- en gas producerende landen in chaos ten onder gaan. Voortmodderen betekent dus niet dat er niets gebeurt: er gebeurt te weinig. Dat lijkt misschien goed nieuws voor degenen die met angst en beven naar de kosten van de energietransitie kijken. Maar schijn bedriegt. Zowel aan voortgaande klimaatverandering als aan het beperken ervan zijn enorme kosten verbonden. De rekening krijgen zij linksom of rechtsom altijd gepresenteerd.