Jan Paul van Soest: accepteer CCS als wezenlijk onderdeel van een tweegraden-pakket
Het permanente gesteggel over welke opties in het energie- en klimaatbeleid het meest gewenst zijn, en welke juist absoluut niet, verlamt het debat en belemmert dat effectieve maatregelen worden getroffen. Ik geloof dat een welles-nietes over individuele opties, of dat nou technologieën of gedragskeuzes of levensstijlen zijn, ons geen steek verder brengt.
Een uitspraak 'leve wind op zee' bevordert de totstandkoming van wind op zee geenszins. Een spandoek 'hoera voor kernenergie' zal geen investeerder over de streep trekken. Een publieke afkeuring van bijstook van biomassa weerhoudt niemand van uitvoering van zijn plan als dat lucratief is. Een oproep tot een klimaatvriendelijke levensstijl wordt op zijn best met enige instemming gelezen, mogelijk in het vliegtuig op weg naar de Maladiven.
Soms is het in het maatschappelijke en politieke debat helaas onvermijdelijk om toch even op een bepaalde technologie of familie van technologieën in te gaan. Dat is dan niet met de intentie die optie te pluggen, maar om te bezien welke structurele maatregelen nodig zijn om in elk geval de mogelijkheid te creëren dat een op langere termijn vermoedelijk benodigde optie zich ook echt kan ontwikkelen.
De ellende is dat zo'n genuanceerd en op beleidsmaatregelen gericht betoog in het huidige maatschappelijke debat, waarin de opties in plaats van de maatregelen centraal staan, gemakkelijk wordt misverstaan. Gezien door de lens van het welles-nietes-debat over welke technologieën we het liefste hebben dan wel het meest verafschuwen wordt elke bijdrage gemakkelijk als een welles- of nietes-inbreng gezien.
“Talloze studies tonen aan dat de doelstelling maximaal twee graden opwarming onhaalbaar is als er geen CCS in de mix zit”
Dat risico neem ik dan maar weer voor lief door een lans te breken voor CO2-afvang en opslag, CCS (Carbon Capture and Storage). Dat doe ik niet omdat ik nou per se CCS als optie wil promoten, maar omdat talloze studies aantonen dat de doelstelling maximaal twee graden opwarming onhaalbaar is als er geen CCS in de mix zit.
In het maatschappelijk en politiek debat gaat het er echter vooral om waarom CCS toch vooral niet moet. U kent de argumenten: het is een end-of-pipe-optie en dat moeten we niet willen, alleen 'echte' oplossingen zijn gewenst, CCS is te duur, stimuleren ervan gaat ten koste van hernieuwbare bronnen, CCS kent veiligheidsrisico's, CCS verlengt het fossiele tijdperk terwijl we toch echt van fossiel af moeten, enfin - zo zijn er nog wel een paar, u hebt ze ongetwijfeld alle 13 goed. Echter, gezien vanuit een doelstelling 'maximaal twee graden opwarming' zijn de meeste argumenten drogredeneringen. End of pipe? So what? Het grootste deel van de milieuproblemen tot nu toe is via end-of-pipe-opties opgelost. Te duur? So what? Kostenverhoging zet aan tot innovatieve goedkopere oplossingen. Ten koste van andere bronnen? In een max. 2-gradenwereld zijn alle opties nodig. En zo zijn alle argumenten wel te counteren.
Rudy Kousbroek schreef ooit in een van zijn befaamde Anathema's (wie kent ze nog?): er kunnen wel 10 redenen zijn een rivier over te steken; als die rivier vol zit met krokodillen is dat maar één reden het niet te doen, maar dat is voldoende. Voor CCS geldt het omgekeerde: er kunnen wel 10 redenen zijn het niet te doen; als de opwarming tot 2 graden moet worden beperkt is dat maar één reden het wel te doen, maar dat is voldoende.
Deze redenering betekent dus niet per se dat CCS met specifieke instrumenten moet worden bevorderd. Het betekent wel dat de instrumenten om de CO2 flink naar beneden te brengen ook op CCS van toepassing moeten zijn. En dat we in elk geval iets zullen moeten doen om een optie die nu door vele barrières niet van de grond komt maar die we op termijn ook niet kunnen missen, in elk geval een kans op ontwikkeling te geven. Wat dat ‘iets' is, op korte, middellange en lange termijn, is uitgewerkt in de routekaart CCS die eerder deze maand, maar helaas pas tegelijk met en niet voorafgaande aan het klimaatakkoord, is gepubliceerd.
De hoop was dat de routekaart de discussies over CCS wat kon pacificeren. De reacties op het klimaatakkoord laten zien dat dat nog niet is gelukt. Dat is misschien ook wel veel gevraagd. Daarom nu een bescheidener oproep: stop met roepen waarom CCS toch vooral niet moet, en accepteer dat deze optie een wezenlijk onderdeel zal zijn van een tweegraden-pakket.
Jan Paul van Soest is partner bij De Gemeynt, samenwerkingsverband van adviseurs, denkers en entrepreneurs, zie www.gemeynt.nl
Op twitter is hij actief onder @janpaulvansoest