"Het is nog maar de vraag of schaliegas een game changer is"
Ooit van guar gehoord? Tot voor kort ik ook niet. Uit deze bonensoort wordt een goedje gebrouwen dat essentieel is voor het proces van ‘fracking' om schaliegas uit de grond te halen. Guartekorten hebben echter tot grote onrust bij de gasmaatschappijen in de Verenigde Staten geleid. Hun winsten staan onder druk omdat de prijzen van de bonen in 2012 drastisch zijn gestegen. Misoogsten in de belangrijkste guarproducerende landen India (80% van de wereldproductie) en in mindere mate in Pakistan zijn daar debet aan. Daarnaast spelen in die landen endemische vormen van corruptie, uitbuiting en kinderarbeid op de guarvelden. Naast deze problemen noemde Maplecroft, een bedrijf dat zich met risicoanalyse bezighoudt, het totaal ontbreken van enige vorm van regulering van de guarmarkt, die nodig is voor een stabiele supply chain.
Het verhaal over de problemen met guar trok mijn aandacht omdat de Amerikanen wat hun toekomstige energievoorziening betreft, hun kaarten in belangrijke make op schaliegas zetten. Door de ontdekking van dit gas, dat zich tussen gesteentelagen bevindt en dat door middel van het ondergronds kraken van dat gesteente uit de bodem kan worden gehaald, zou Amerika's gasvoorziening in één klap tot in de verre toekomst gegarandeerd zijn. Inmiddels worden terminals bedoeld voor de import van vloeibaar gas, LNG, omgebouwd tot exportterminals voor schaliegas. In Europa loopt de discussie niet zo makkelijk. Hier wordt gevreesd dat door ‘fracking' onherstelbare milieuschade wordt aangericht. Een van de vrezen is dat het broeikasgas methaan ongecontroleerd vrijkomt. Een land als Frankrijk heeft inmiddels besloten af te zien van de productie van schaliegas; in Nederland loopt de discussie nog.
Het interessante van de Amerikaanse schaliegasdiscussie is dat door de guarproblemen de hosannastemming enigszins is aangetast. Maplecroft gaf aan dat inmiddels wordt geprobeerd de supply chain onder controle te krijgen door directe afspraken met boeren te maken en dat R&D-instellingen druk doende zijn substituten te ontwikkelen. Doorbraken worden echter niet snel verwacht. Bovendien stelde in augustus 2011 de US Geological Survey de inschattingen over de winbare voorraden met 80 procent naar beneden bij. Desondanks zit er nog veel in de grond, maar ook in de VS laten milieuactivisten zich steeds luider horen.
Dit alles is van belang omdat de Amerikaanse president in zijn komende toekomstverkenning Global Trends 2030, die in november wordt gepresenteerd, naar verwachting schaliegas als potentiele game changer presenteert. Geopolitiek is de exploratie van schaliegas uiterst interessant omdat het de Amerikanen minder afhankelijk maakt van instabiele regimes die aanzienlijke risico's voor de leveringszekerheid opleveren. Voor Washington geldt dat hoe minder de afhankelijkheid van buitenlandse energie is, hoe groter de politieke speelruimte op het wereldtoneel wordt. Dat laatste is cruciaal nu de wereldorde door de opkomst van China op zijn kop wordt gezet.
Rond 2030 zou door deze ontwikkeling gas de rol van kolen kunnen overnemen, wat goed nieuws voor het milieu is. Schaliegas kan er ook toe leiden dat de elektrificering van de mobiliteit versnelt, waardoor de afhankelijkheid van olie wordt verkleind.
Door het guartekort en de neerwaartse bijstellingen van de gasreserves lijkt de vraag gerechtvaardigd of de conclusie dat schaliegas een game changer is niet wat prematuur is. Temeer omdat door de opkomst van schaliegas volgens de genoemde Amerikaanse toekomstvisie de prikkels afnemen om te investeren in onconventionele energie, zoals hydro-, wind- en zonne-energie. Als dit bewaarheid wordt, is de weg naar echte duurzame en hernieuwbare energie een nog veel langere dan voorzien.
Rob de Wijk is directeur van het The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) en professor Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Leiden. In zijn column gaat hij in op de energievoorziening in het licht van de internationale verhoudingen.
Volg ons op Twitter: @energiepodium