Rob de Wijk: "De
duurzaamheidslobby is in de emotiemodus geschoten"
Cognitieve dissonantie is het onaangename gevoel dat je
overvalt als je iets hoort dat indruist tegen je eigen mening en overtuiging.
‘Dat is toch onzin; het kan gewoon niet', hoor je dan. Ik moest er aan denken
tijdens al die debatten over schaliegas.
Voor mij is het meest interessante aan de Amerikaanse schalierevolutie dat
volgens de gegevens van het Internationale Energie Agentschap (IEA) Amerika
rond 2020 energieonafhankelijk is en rond 2030 energie-exporteur wordt. De
eerste exporten van gas hebben inmiddels plaatsgevonden vanuit het Texaanse
Freeport LNG project. De Amerikaanse energietransitie remt de Amerikaanse
machtsachteruitgang en helpt Amerika er economisch bovenop te komen. Dit soort
‘tectonic shifts', in de woorden van het IEA en de Amerikaanse National
Intelligence Council, doen zich zeer zelden in de internationale politiek voor
en zijn voor deskundigen een onuitputtelijke bron voor studie. Want de
geopolitieke gevolgen zijn enorm. Maar ook moet het duurzaamheidsactivisten te
denken geven. Inmiddels voldoet Amerika door de schaliegaswinning aan 70
procent van de door hun afgewezen Kyoto doelstellingen en is voor de CO2-uitstoot
sprake van een twintig jarig laagterecord.
Het is fascinerend te zien hoe het activistische deel van de duurzaamheidslobby
van wetenschappers en milieuactivisten met de schalierevolutie omgaat. Ten
eerste worden de nieuwe feiten ontkend of de impact van de revolutie
gebagatelliseerd. Ten tweede worden degenen die vanuit hun eigen discipline het
nieuwe fenomeen duiden, als ondeskundig weggezet. Ten derde worden de brengers
van het nieuws zoals instituten als het IEA beschuldigd van partijdigheid. En
tot slot wordt iedereen die bijvoorbeeld wil proefboren om er achter te komen
of het onconventionele gas daadwerkelijk economisch rendabel is en schoon gewonnen
kan worden als belanghebbende weggezet. Het hele debat rond schaliegas krijgt
daardoor een persoonlijke, ideologische lading, waardoor er feitelijk geen
sprake van een debat is.
Omdat de schalierevolutie vastgestelde meningen en belangen raakt, schiet de
duurzaamheidslobby in de modus ´emotie´ en gaat meppen. Dit soort reacties zegt
mij dat er echt sprake is van een schalierevolutie, met grote gevolgen voor
ingegraven posities en vastgeroest denken. Cognitieve dissonantie optima forma.
Ik sta neutraal in die hele schaliegasdiscussie. Als het gas economisch
rendabel en schoon gewonnen kan worden, moet je het doen om tijd te kopen voor
de noodzakelijke energietransitie van fossiel naar duurzaam. Kan het niet uit
de grond worden gehaald, dan is het nodig om na te denken hoe wij omgaan met
het feit dat Nederland over tien jaar geleidelijk van gasexporteur naar
gasimporteur gaat en de staatskas een steeds groter deel van de gasopbrengsten
misloopt. Dat dit geen kleine opgave is, blijkt uit het feit dat 20 procent van
de staatsinkomsten afkomstig is uit het energiesysteem. Of we gaan extra
bezuinigen, of we zoeken naar alternatieve inkomsten. Precies om die reden gaf TNO
aan dat we moeten uitkijken voor een te snelle energietransitie. Dit leidde
natuurlijk tot harde verwijten van de duurzaamheidslobby en uiteraard tot
beschuldigingen van partijdigheid.
Natuurlijk heeft de duurzaamheidslobby een punt als ze zeggen dat die extra
tijd in de praktijk niet gebruikt wordt voor transitie, maar voor uitstel van
executie. Maar ook hier is sprake van een nieuwe ontwikkeling. Het Nationaal Energieakkoord
komt er aan met voorstellen voor ongekende energiebesparing. Die transitie gaat
dus komen. Om politieke, maatschappelijke en technische redenen is die niet
binnen tien jaar afgerond. En binnen tien jaar is er zeker geen alternatief
voor de derving van de staatsinkomsten. Die extra tijd hebben we hard nodig. Zo
bezien zou schaliegas een transitiebrandstof kunnen zijn.
Rob de Wijk nam onlangs deel aan een
radiodebat op BNR, met sprekers als Jan Rotmans (Erasmus Universiteit), Simon
Kalf (Peak Oil), Gerard van Harten (Topsector Chemie), Rene Peters (TNO), Frank
de Boer (Cuadrilla) en Willem Jan Atsma (Stichting Schaliegasvrij Nederland).
Dit debat kunt u terugluisteren
op BNR.
Rob de Wijk is directeur van het The
Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) en professor Internationale
Betrekkingen aan de Universiteit Leiden.
Volgt u Energiepodium nu ook op
Twitter: @energiepodium