Karel Beckman: "Zou het zo zijn dat ons falende energiebeleid een symptoom is van onze falende democratie?"
Laten we eens even kijken of u en ik het allemaal nog kunnen volgen. Ons energiebeleid, bedoel ik.
Ooit - lang geleden - is afgesproken dat de Europese landen hun CO2-uitstoot zouden terugdringen. Dat gingen ze doen middels het Europese Emissiehandelssysteem (ETS). De Staat bepaalde hoeveel, de Markt zou bepalen hoe.
Dat kwam mooi uit want de Nederlandse regering wilde graag goedkope energie voor de Nederlandse industrie en de energiebedrijven vonden dit land ideaal om vol te bouwen met kolencentrales. Nederland stroomexporteur? Zou zomaar kunnen. De CO2-uitstoot van die centrales? Die zou per definitie begrensd blijven door het ETS. Desnoods moesten de bedrijven de CO2 maar opslaan.
Allemaal nog best te volgen, toch?
Alleen begon de industrie in Europa te piepen en vond iedere lidstaat het nodig om teveel CO2-rechten uit te delen. Geen functionerend ETS dus. Daarna begon het volk te piepen over CO2-opslag, dus: geen CO2-opslag.
Tja.
En Nederland stroomexporteur? Dat was buiten de Duitse waard gerekend. Ging Duitsland zijn CO2-uitstoot verlagen? Nee, Duitsland ging zijn duurzame energie oppompen. Duitsland heeft over de afgelopen vier jaar €55 miljard aan subsidies uitgegeven om nu (eind 2013) 7,9% van zijn stroomvoorziening te halen uit wind en 4,5% uit zon. Fossiel en nucleair waren goed voor 76,6%. Oh ja, tot en met 2022 is inmiddels voor €317 miljard aan subsidies toegezegd in Duitsland.
De gevolgen zijn bekend: gigantische overcapaciteit, torenhoge energieprijzen (voor de huishoudens), dumpen van stroom bij de buren en ... gestegen CO2-uitstoot. Dit laatste vanwege de ruimhartige inzet van bruinkoolcentrales in gidsland Duitsland.
Misschien zou het een idee zijn geweest voor de buurlandjes om een beetje met elkaar af te stemmen?
Maar terug naar eigen land. Nederland moest nog steeds iets doen aan zijn CO2-uitstoot. Dat niet alleen: de EU had ondertussen ook nog bedacht dat landen aan "renewable targets" moeten voldoen. 20-20-20, weet u wel. Dat bekt lekker. Nederland moet 14% van zijn elektriciteit uit duurzame energie halen in 2020.
Waarom eigenlijk? Ik heb dat eigenlijk nooit zo goed kunnen volgen. U wel?
Hoe dan ook, dat ging natuurlijk niet lukken met al die nieuwe kolencentrales. Dus werd er gepolderd en besloten om €18 miljard te gaan besteden aan wind-op-zee. (Ik zal proberen het woord Energieakkoord te vermijden.)
Misschien heb ik iets niet begrepen, maar we hebben toch overcapaciteit in de Nederlandse (en Noordwest-Europese) elektriciteitsmarkt? Bovendien gaan alle "low-carbon" scenario's uit van een fors lager energiegebruik in die toekomst, dus die overcapaciteit zal alleen maar toenemen. Waarom dan windparken op zee erbij?
“Als we duurzame stroom moeten gebruiken, waarom die dan niet gewoon geïmporteerd uit Duitsland?”
Ideetje. Als we duurzame stroom moeten gebruiken, waarom die dan niet gewoon geïmporteerd uit Duitsland?
Ah, maar daar is een reden voor: geïmporteerde stroom mogen we namelijk niet meetellen voor het behalen van onze "target". Hoewel we volgens de Duurzame Energie Richtlijn van de EU 14% van onze consumptie moeten halen uit duurzaam, mag dat volgens diezelfde richtlijn niet uit het buitenland komen!
Was het niet de bedoeling dat we naar een geïntegreerde interne energiemarkt gingen? Of stel ik nu teveel vragen?
Er is uiteraard maar één reden waarom bedrijven zouden willen investeren in windparken op zee in de huidige markt: omdat er giga-subsidies te halen zijn. De milieubeweging vindt het prima omdat er duurzaam bijkomt, het bedrijfsleven vindt het prima omdat er werk bij komt voor de offshore-sector, de energiesector vindt het prima omdat ze hun kolencentrales mogen houden.
Ironisch genoeg komen we zo uit op hetzelfde resultaat als Duitsland: renewables en kolen, dus: hoge kosten en hogere CO2-uitstoot.
Wat mist er in dit plaatje? Nou ja, WKK bijvoorbeeld. Die laten we lekker in elkaar donderen. Het is maar 50% van onze stroomvoorziening tenslotte. De energie-intensieve jongens vinden dat wel een beetje jammer, maar in het Energieakkoord is beloofd dat ze wat hun energie-efficiency-verplichtingen betreft in ieder geval niet zullen worden afgerekend op "tegenvallende resultaten als gevolg van het wegvallen van onrendabele WKK". Een hele opluchting!
Volgens WKK-belangenbehartiger Cogen zijn de energiebesparingen die we gaan mislopen door de in elkaar zakkende WKK-sector groter dan alle energiebesparingen in het Energie-Akkoord bij elkaar...
Wat er ook mist - ik ben niet de eerste die het opmerkt - is de notie dat energieverbruik niet hetzelfde is als elektriciteitsverbruik. Er is ook nog warmte. Daar doe je met windmolens niet veel aan. En transport.
U kunt het niet meer volgen? U bent niet de enige.
Of zou het zo zijn dat ons falende energiebeleid een symptoom is van onze falende democratie? Dat onze democratie verworden is tot een lobbycratie? Dat politici sturen op het behartigen van speciale belangen: de bruinkoollobby, de zon- en windlobby, de nutslobby, de milieulobby, de industrielobby? En dat ze soms, als de publieke opinie wakker wordt en zich verzet tegen iets - kerncentrales, CO2-opslag, schaliegas - zich snel daar naar voegen, of dat nu verstandig is of niet?
Dan vallen ineens heel wat puzzel-stukjes op hun plaats. Maar het zou wel een hele trieste conclusie zijn.