Bert Tieben vergelijkt industrie met honden pups: voertjes werken beter dan straf
Sinds kort hebben wij thuis een nieuw huisdier. Een pup. Een schattig bolletje wol dat op straat veel bekijks trekt van kinderen en andere buurtbewoners. Maar voor de ouders is het wel even schrikken, want de pup kan helemaal niks. Die schiet alle kanten op of staat stil als jij wilt lopen. Plassen doet mevrouw bij voorkeur binnen en ze knaagt de hele dag door op het meubilair. We staan voor een flinke leeropgave, die makkelijk rivaliseert met de opvoeding van onze zonen. Belonen of straffen? Onwillekeurig gaan mijn gedachten ook naar het Klimaatakkoord.
Wat onze pup betreft: op naar de puppycursus! Weet dat er in de aansturing van onze huisdieren een revolutie is voltrokken. Noem het een paradigmawisseling. Fysieke dreigementen zijn in de tijden waarin de PvdD met drie zetels in het parlement zit uiteraard (en terecht) uit den boze. Onze pups worden tegenwoordig verleid tot gewenst gedrag met een oneindige voorraad ‘voertjes'. Zitten op commando. Voertje. Plassen in het gras. Voertje. Luisteren naar de naam. Voertje. We delen kilo's voertjes uit.
En dan wat het Klimaatakkoord betreft. Bij het uitlekken van de eerste plannen was de verzuchting vrij algemeen: subsidie, geen afspraak zonder subsidie. Voor het vervoer, voor de landbouw, voor de industrie. "De essentie van onderhandelen is zo min mogelijk geven, zo veel mogelijk nemen, dus dat er nu allerwegen om een financiële bijdrage op kosten van de ander wordt gebedeld, lijkt me volslagen logisch." Met deze woorden vatte Sheila Sitalsing in de Volkskrant de eerste tussenstand aan de klimaattafels treffend samen. Het blijft hier gewoon de polder, vervolgt ze haar betoog. Het smeren met subsidie en ander flankerend beleid is nodig om ervoor te zorgen dat iedereen meedoet en de ergste effecten voor de lage inkomensgroepen worden voorkomen. Het lijkt wel een kwestie van beschaving, die subsidiecarrousel.
“Vorm SDE+ om tot een regeling die beoogt CO2 te reduceren en geef de industrie toegang tot de strooppot”
Hoe anders klinkt Jan Paul van Soest in de NRC van 6 juli. De uitstoot van CO2 brengen we alleen omlaag met straffen, staat er streng boven zijn opinieartikel. Gepolder staat in zijn beleving gelijk aan niet-effectief beleid. Vraag alle belanghebbenden om een akkoord. "Dat is zoiets als alle boerderijdieren vragen het kerstmenu te bedenken. Dat wordt dan vlees noch vis." Er zijn nieuwe, groene spelregels nodig om de emissie van CO2 snel omlaag te brengen, maar Van Soest vertelt er verrassend genoeg niet bij wat die spelregels zijn, waar de straffen met andere woorden uit bestaan.
Toch is het niet zo moeilijk een toepasselijke straf te bedenken. Voer een nationale CO2-heffing in om de veel te lage ETS-prijs te compenseren. Dat zal ze leren, die twaalf grootverbruikers in de industrie die de bulk van de CO2 uitstoten. Het kabinet suggereert de CO2-heffing nota bene zelf in het Transitiepad Hoge Temperatuur Warmte, al lijkt het voorstel om de opbrengsten van de heffing vervolgens weer terug te geven aan de sector verdacht veel op een poldercompromis.
Wat wordt het: Sheila of Jan Paul? Moeten we belonen of straffen om partijen op het pad naar verduurzaming te krijgen? Ik moet zeggen, het klonk mij eerst wat soft in de oren, die voertjes. Maar het blijkt een wondermiddel. In luttele weken is de pup een en al oor voor onze opdrachten, meestal dan. Ook industriëlen zijn niet gek op straffen en ervaren het ETS als zodanig. Het leidt tot remgedrag. Lobbywerk en andere pogingen om de straffen te ontlopen wat gezien de lage ETS-prijs tot op heden voortreffelijk is gelukt. Tijd voor plan B: voertjes. De industrie zou graag willen meedingen naar de SDE+-middelen die nu alleen open staan voor de productie van duurzame energie. Dat lijkt me een prima plan. Vorm SDE+ om tot een regeling die beoogt CO2 te reduceren en geef de industrie toegang tot de strooppot. Het zal een lieve duit kosten, maar dat halen we wel weer terug via de winstbelasting.
Bert Tieben is hoofd van het cluster Marktwerking en Duurzaamheid van SEO Economisch Onderzoek