Zoeken

Kolenexit leidt niet tot waterbed

Auteur

Willem Wiskerke

Willem Wiskerke: "Dit soort retoriek werkt verlammend op de klimaatambities"

Nee, het sluiten van Nederlandse kolencentrales leidt niet tot extra kolencentrales in Polen of elders. Dit fabeltje, beter bekend als het waterbedeffect, doet de laatste tijd weer regelmatig de ronde. Het idee is dat door het Europese CO2-emissiehandelsysteem (ETS) in Nederland uitgespaarde emissierechten simpelweg elders worden uitgegeven, en dus is het sluiten van Nederlandse kolencentrales niet zinvol. Het klinkt logisch, maar het klopt niet omdat het ervan uitgaat dat het ETS de kenmerken van een vrije markt heeft, terwijl het in feite om een politieke constructie gaat. Erger nog: dit soort retoriek werkt verlammend op de klimaatambities van landen, bedrijven en burgers.

Het geloof in dit vermeende waterbedeffect is zo groot dat staatssecretaris Dijksma onlangs tijdens de klimaattop in Marrakesh bij wijze van geste aankondigde voor 4 miljoen ton CO2 aan emissierechten niet meer op de markt te brengen, waardoor ze niet meer verhandeld kunnen worden. Dat is de jaarlijkse uitstoot van één kolencentrale. Dan doen we tenminste iets, leek het plan te suggereren. Het idee straalde vooral moedeloosheid uit. Dijksma wil wel meer ambitie, maar met het ETS lijkt een monster geschapen dat alle extra inspanningen als sneeuw voor de zon doet verdwijnen. De fossiele achterblijvers worden bediend met business-as-usual-beleid en groene koplopers worden ontmoedigd om nog een tandje bij te zetten.

Het ETS-argument lijkt ook een rol te spelen bij de onderhandeling over het sluiten van alle kolencentrales in Nederland die momenteel in alle hevigheid plaatsvindt. Minister Kamp heeft beloofd nog voor de kerst met een plan te komen. Een meerderheid in de Tweede Kamer en een meerderheid van de Nederlanders wil van de kolencentrales af, maar als we de kolencentrales sluiten, moeten we ook de bijbehorende emissierechten vernietigen, anders heeft het weinig zin, is de mening van een aantal Kamerleden.

““Met het ETS lijkt een monster geschapen””

Onzin, concludeert marktanalist Sandbag in hun rapport Puncturing the waterbed myth. Er is geen helemaal geen waterbedeffect, want de emissierechten die niet meer worden gebruikt wanneer kolencentrales gesloten worden komen waarschijnlijk nooit meer op de markt. Er is in de loop van de jaren een gigantisch overschot aan emissierechten ontstaan, waardoor de prijs van een ton CO2 nu al jaren rond de 5 euro schommelt. Om daar wat aan te doen, heeft Europa besloten het overschot aan emissierechten uit de markt te halen en apart te zetten, het zogenaamde Market Stability Reserve (MSR). Maar de markt gaat er helemaal niet meer vanuit dat die emissierechten ooit nog gebruikt gaat worden. Elk jaar worden er weer meer emissierechten op de markt gebracht dan dat er aan CO2 wordt uitgestoten en van werkelijke schaarste en marktwerking is dus helemaal geen sprake. Het overschot groeit alleen maar en de CO2-prijzen blijven laag.

Als in Nederland alle kolencentrales worden gesloten, komen de ongebruikte emissierechten uiteindelijk dus terecht in die MSR, waar ze nooit meer uit zullen komen. Op den duur zal de Europese politiek, gedwongen door de noodzaak om de doelen in het klimaatakkoord van Parijs te halen, besluiten deze ETS-bubble door te prikken. Broodnodige hervormingen in het ETS zullen worden doorgevoerd waarbij het een logische maatregel is om het permanente overschot aan emissierechten met een druk op de knop op te heffen.

Dus leidt het op korte termijn sluiten van kolencentrales wel degelijk tot extra verlaging van de CO2-uitstoot.

Willem Wiskerke
Campaigner klimaat & Energie
Greenpeace Nederland

Willem Wiskerke

Willem Wiskerke is Campaigner klimaat & Energie bij Greenpeace Nederland. Op Twitter is hij te volgen onder @willem_GP