Als je het ziet, zie je het overal. De eikenprocessierups, de kerosinestoring op Schiphol en het importverbod naar aanleiding van de problemen bij het AfvalEnergieBedrijf (AEB) in Amsterdam. Ze geven allemaal een scherpe, maar ook heldere, kijk op het aspect van ‘leveringszekerheid’. Zoals bekend is binnen het energiebeleid de driehoek duurzaamheid-betaalbaarheid-leveringszekerheid bijna heilig. Daar draait het allemaal om. Het streven, ook in de politiek, is een balans tussen deze drie te hebben.
“Leveringszekerheid is de heiligste van drie-eenheid”
Bij hoge energieprijzen reppen politici over betaalbaarheid en bij discussie rondom energie- en klimaatakkoorden staat de mate van verduurzaming centraal; kwalitatief en kwantitatief. Bij een (forse) stroomstoring, stroomtekort of spierballentaal van sjeiks of Moskou hebben we het allemaal over de leveringszekerheid als belangrijk punt. Hebben we nog wel benzine en stroom? En ik durf te zeggen dat dit derde punt van de driehoek uiteindelijk het zwaarst weegt. Wanneer er een grote stroomstoring is, voelen mensen zich enorm beperkt. Licht, computer, televisie, airco, oplader; alles doet het niet meer. Wanneer we in een land in Afrika of Zuidoost-Azië zijn, is het deel van de charme, maar in het dagelijks gebeuren in Nederland accepteren we geen storingen. Zelfs in het Groningense gasdossier was leveringszekerheid lange tijd het belangrijkste criterium. Ieder besluit over minder gaswinning ging gepaard met ‘tenzij de omstandigheden (koude winter) meer gas vragen’.
Als kolen- en gascentrales dadelijk verleden tijd zijn, komt de leveringszekerheid vol in beeld. En toch is de politieke focus afgelopen jaren gericht op duurzaamheid en betaalbaarheid; juist omdat de leveringszekerheid als een gegeven gezien wordt. En ook prima loopt in ons land. Daarom ook was de leveringszekerheid geen punt van discussie in de besprekingen omtrent het Klimaatakkoord. Het ging met name over hoe verduurzaming gerealiseerd kan worden. In het vervolg kwam de betaalbaarheid aan de orde: kunnen ook de mensen met de laagste inkomens, wonend in de oudste huizen dit alles betalen en wat kost het de industrie allemaal aan extra investeringen? Met gemak wordt gezegd dat kolencentrales gesloten kunnen/ moeten worden, terwijl de elektrificatie doordendert. Want dat willen we ook.
“Kort lontje: tolerantie bij verstoringen is flinterdun.”
En toch, als we alles afwegen, zal voor mensen de leveringszekerheid cruciaal zijn. De minimale storingen en ‘even geen stroom’ zoals nu het geval is, overleven we prima. Maar toch…veel voorbeelden uit de praktijk geven aan hoe kort het lontje is, hoe flinterdun de tolerantie bij verstoringen. Als er drie keer per week een trein vertraagd is of de files doorgroeien, zijn mensen zeer geïrriteerd. Dan gaat het niet meer over kleine prijsverhogingen van benzine of treintickets noch over het feit of treinen op diesel of stroom, en waar die stroom door opgewekt wordt, rijden, maar over de gemiste, verlate of gestrande trein. Wanneer mensen uren moeten wachten op Schiphol omdat de door iedere vliegschamende vakantieganger noodzakelijk geachte kerosine er even niet is, dan schreeuwen mensen over claims, drama en verloren vakantie.
“Vreemd dat Partij voor de Dieren niet opkomt voor eikenprocessierups”
Het woningdebat gaat minder over prijs en kwaliteit, maar primair over beschikbaarheid van woningen. Wanneer de eikenprocessierups, onderdeel van biodiversiteit, natuur en fauna, enkele dagen op plaatsen is waar we deze niet willen hebben, dan gaat het niet meer over milieu, dierenbescherming of kosten, maar dan moeten stofzuigers, chemicaliën en andere fabrieksmatige oplossingen snel ter plaatse zijn. Om het ongestoord kunnen leven niet te laten verstoren. Vreemd dat de Partij voor de Dieren, normaal de aaibare zeehonden en panda’s beschermend, niet opkomt voor de eikenprocessierups. Of is deze minder aaibaar in het antropoceen?
“Angst voor ‘Napels aan de Amstel’ verdringt duurzame oplossing”
En dan, als we het hebben over leveringszekerheid, het meest boeiende drama van deze zomer: het Afval EnergieBedrijf (AEB) in Amsterdam. Ook hier spelen de elementen van de driehoek: duurzame afvalverwerking, betaalbare tarieven en, niet onbelangrijk, de zekerheid dat afval opgehaald en verwerkt wordt. Die laatste, de leveringszekerheid, komt nu onder druk te staan. Over de meest duurzame oplossing gaat het niet meer. Niemand heeft het over de afvaltarieven. Neen, het gaat enkel over het feit of het afval goed opgehaald en vervolgens verbrand kan worden. Het element ‘leveringszekerheid’ in de afvalsector. Angst voor ‘Napels aan de Amstel’! En dan blijkt hoe principieel we zijn: staatssecretaris Van Veldhoven die over deze sector gaat kondigt een importverbod van afval af. Geen buitenlands afval meer. ‘Eigen afval eerst’, om het wat scherper te zeggen. Waar kennen we deze benadering van?
Als het echt spannend wordt dan is dit de lijn. Zoals het gedrang om de eerste vliegtuigen na afloop van de ‘kerosinecrisis’. De run op treinen als het oponthoud voorbij is. De wil om zeker te zijn van een toegangskaartje voor Formule 1 in Zandvoort of dat bijzonder popconcert. Ook in het klimaat- en energiedebat zal de leveringszekerheid uiteindelijk de heiligste van de drie-eenheid blijken te zijn. En misschien is het net als met het leven zelf: als het er op aankomt maken kosten niet uit en willen we de leveringszekerheid van het leven. Levenszekerheid.