Cyril Widdershoven: “Turkije
heroriënteert geopolitieke en militaire positie”
Naast de politieke en militaire afwegingen in Brussel (EU/NAVO) over de effecten op de middellange termijn voor de positie van Turkije als bondgenoot, wordt er tevens met argusogen gekeken naar de mogelijke dreiging van deze nieuwe situatie voor de aanvoer van olie en gas naar Europa maar ook voor de wereldmarkt op zich. Analyses geven aan dat de impact van de mislukte coup en de zuiveringen in Turkije weinig indruk hebben gemaakt op de olie en gassector. Medewerkers van de belangrijke pijpleidingen in Turkije (zoals van de BTC pijpleiding die 1 miljoen vaten per dag transport van Azerbaijan naar de Turkse havenstad Ceyhan) hebben al aangegeven dat de laatste dagen geen negatieve effecten zijn waargenomen. De Baku Tblisi Ceyhan (BTC) en de South Caucasus gaspijpleiding (25 BCM/jaar) gaven normale volumes aan. De Irak-Turkije oliepijpleiding is ook niet beschadigd.
Deze high profile projecten staan natuurlijk op het netvlies bij een coup in Turkije. Echter, geweld in Istanbul heeft een veel groter effect dan vaak wordt aangenomen. Door de Bosphorus, de zeestraat tussen Europees- en Aziatisch Turkije (midden in Istanbul) vaart een groot deel van de Kaspische en Russische olievloot, die rond de 2, 9 miljoen vaten per dag ruwe olie en petroleum producten aan de wereldmarkt levert. Deze doorvoer route werd wegens de coup voor een dag stil gelegd. De meeste zogenaamde Oeral-olie wordt via zee vervoerd naar de wereldmarkt.
““De komende weken zullen uitwijzen of er een nieuwe politieke tandem is ontstaan, Putin-Erdogan””
Op de lange termijn is de mislukte coup
wel een zogenaamde gamechanger te noemen. Turkije is net bezig zich te
heroriënteren op haar geopolitieke en militaire positie, niet alleen in de
regio maar tevens in haar relaties met de VS, EU, NAVO, Midden-Oosten en
Rusland. Het afgelopen jaar was er duidelijk sprake van een versterkt
bewustzijn bij de Erdogan regering over de sterkte en zwaktes van Ankara op
deze gebieden. De gezochte confrontatie met Rusland, resulterend in een
militair conflict, leidde tot een grootschalig economisch-politiek conflict
tussen Ankara en Moskou. Putin en Erdogan verklaarden elkaar de oorlog, maar op
economisch gebied bleven de gesprekken doorgaan. Beide landen hadden te grote
economisch-geopolitieke belangen om het tot een totale militaire confrontatie
te laten komen. Erdogan, politicus in hart en nieren, speelde voor een deel de
kaart EU-NAVO uit om Rusland op de knieën te krijgen. Moskou blokkeerde daarop
diverse gas en oliepijpleiding projecten en legde de nucleaire samenwerking
stil. Westerse analisten reageerden verheugd, omdat Ankara de mogelijke
omsingeling van Europa door Gazprom voor een groot deel stillegde. De Oekraïne
en Polen vroegen zelfs om steun voor het Turkse standpunt met betrekking tot de
EU. De laatste weken was hier echter de klad in gekomen. Putin en Erdogan
hebben elkaar weer in de armen gesloten, vooral nadat gedwongen door een groot aantal
PKK-IS aanslagen in Turkije, Erdogan besloot om zijn officiële
verontschuldigingen voor het neerhalen van een Russisch vliegtuig aan Putin aan
te bieden. Beide partijen verzoenden zich officieel, en gesprekken over Turkish
Stream en South Stream werden voor een deel weer hervat.
De Turks-Russische samenwerking wordt echter niet door iedereen als positief
ervaren. Westerse leiders raakten verontrust, terwijl de groeiende
militair-economische samenwerking tussen Ankara en Moskou ook vragen op riep.
Mogelijke nieuwe contracten werden wel besproken maar deals werden er tot op
heden niet gemaakt. De druk van Brussel en Washington was te groot om een
totale politieke ommezwaai voor Erdogan mogelijk te maken. Hieraan kwam echter
door de mislukte coup een einde. Erdogan heeft op dit moment een groot deel van
de Turkse bevolking achter zich om onwelkome maatregelen unilateraal door te
duwen. Westerse kritiek op de extreme maatregelen van de AKP-geleide regering
worden naast zich neergelegd. Erdogan is zeker bereid om een meer
onafhankelijke Turkse buitenlandse economische en militaire politiek te gaan
bedrijven, waarin Moskou een grotere rol gaat vervullen. Gezien het feit dat
Turkije voor meer dan 55% afhankelijk is van Russisch gas, is het te verwachten
dat Ankara welwillend zal staan tegen het implementeren van Turkstream en
mogelijke andere pijpleidingprojecten van Rusland. De komende weken zullen
uitwijzen of er een nieuwe politieke tandem is ontstaan, Putin-Erdogan.
Nieuwsberichten over grootschalige Russische pijpleidingprojecten of energie
gerelateerde investeringsprojecten in Turkije kunnen ook worden verwacht.
Aandacht moet ook worden geschonken aan de Moskou-Teheran tandem, want Iraans
gas gaat ook naar Turkije-EU netwerken stromen.
Cyril Widdershoven is
partner energy risk consultancy VEROC en senior fellow Hazar Istanbul