De transitie is nu onderdeel van het dagelijks leven. Burgers en ondernemers vragen van de overheid een helder klimaatbeleid dat concreet perspectief biedt. Zij lopen namelijk tegen hindernissen aan. Om die weg te nemen, is politieke moed nodig, het vereist hoog tempo en consistent beleid en uitvoering is noodzakelijk. Een hoofdtaak dus voor het nieuwe kabinet, zeker bij de grote keuzes die zich aandienen op het terrein van mobiliteit, voedsel en landbouw.
We hebben nu te maken met schaarstes. Er is een tekort aan arbeidskrachten, schaarste van ruimte, beperkte beschikbaarheid op het stroomnet en schaarste aan stikstofvergunningsruimte om te bouwen. Door gebrek aan heldere politieke keuzes zien we dat vertraging regelmatig aan de orde is.
“Als de politiek geen heldere keuzes maakt, domineert snel het recht van de sterkste, de beste lobby of de grootste portemonnee”
Het gaat om rechtvaardigheid. Schaarstes zijn verdelingsvraagstukken. Als de politiek geen heldere keuzes maakt, domineert snel het recht van de sterkste, de beste lobby of de grootste portemonnee. Dan krijg je geen eerlijke transitie. Rechtvaardigheid is heel belangrijk voor veel burgers. Uit onderzoeken blijkt elke keer dat zij willen meedoen op voorwaarde van een rechtvaardige verdeling van lusten en lasten.
Dat lukte onvoldoende bij de totstandkoming van het Klimaatakkoord (2019). Toen woog het tonnen jagen tegen de laagst mogelijke kosten zwaarder dan het streven naar rechtvaardigheid en solidariteit. Bij de uitvoering werd gewenst gedrag met subsidies gestimuleerd. Gevolg is dat de meeste klimaatsubsidies ten goede komen aan grotere bedrijven en aan hogere inkomens.
“De verdeling van de schaarse middelen wordt nu door veel burgers niet als eerlijk ervaren”
Dat is bij de start van een transitie niet ongebruikelijk. Het wordt wel een probleem als klimaatbeleid ongelijkheid binnen de samenleving versterkt. Dan gaat het om het verschil in klimaatsubsidies voor grootbedrijf en mkb, tussen huiseigenaren en huurders en tussen hogere inkomens en minimuminkomens anderzijds. De verdeling van de schaarse middelen wordt nu door veel burgers niet als eerlijk ervaren.
Het gaat dus om een politiek antwoord over de richting van economie van Nederland. De politiek staat aan de lat om richting te geven. Er is een rechtvaardig perspectief nodig dat schaarstes verlicht en onzekerheid reduceert. Het gaat ook over de vraag, wat niet of niet meer bij een duurzame Nederlandse economie hoort. Afbouw van fossiele bedrijvigheid is tot dusver een ondergeschoven thema. Dat geldt ook voor het energie-intensieve industrie-landschap, dat vooral product is van een tijdperk van goedkoop gas.
“Een meerderheid van de burgers wil een stevig, maar rechtvaardig klimaatbeleid”
Nu de transitie zich steeds meer in het leven van burgers en ondernemers aandient, heeft Nederland een moedig kabinet nodig met een consistente transitieagenda. Een meerderheid van de burgers wil een stevig, maar rechtvaardig klimaatbeleid. Burgers en bedrijven zijn bereid zelf in actie te komen, maar vragen om concreet perspectief en ondersteuning om hindernissen te overwinnen. Aan de politiek om die vraag te beantwoorden.