Frank van den Heuvel: “Is schaaloptimalisatie de echte oplossing?”
Altijd in de historie kwamen er nieuwe, meer regionale of zelfs lokale muntsoorten op als één muntsoort te dominant werd. Ook nu de euro in Europa al weer een tijdje het hoofdbetaalmiddel is, zien we deze beweging. In alle Europese landen. Het grotere lokt het kleinere uit. Maat doet ertoe. Technische mogelijkheden helpen hierbij. Mensen willen weer meer voedsel van dichtbij. Uit de natuur, dat is de eeuwenoude variant, en omdat alle soorten voedsel tegenwoordig overal verbouwd kunnen worden. In kassen of laboratoria kunnen mensen tuinieren. Ook op dit punt scoort Nederland hoog als agri-natie nummer 1. Technologie is dienend en doorbrekend hierbij. Het nabije is gewild, heeft de charme van dichtbij en is mogelijk.Met de energiehuishouding is dat niet anders. In de Middeleeuwen had ieder huis zijn eigen energiehuishouding. Iedereen moest zijn eigen hout- of turfkachel stoken en voorzien in eigen energie-onderhoud. Het was noodzaak. Met de vooruitgang werkten straten, wijken, dorpen en steden steeds meer samen. In deze tijd ontstonden de gemeentelijke energiebedrijven. Voor olie, later gas, en elektriciteit. De schaal groeide en de samenwerking tussen energiebedrijven werd intensiever. Het was slechts wachten op de nationale kampioen. In lijn met TenneT, die ook landelijk opereert. Alles en iedereen werd met elkaar verbonden. Deze schaalvergroting was er eerst met name voor elektriciteit, maar vervolgens ook voor gas. Logisch, want sinds de jaren '50-'60 hadden we aardgas; veel aardgas. Vervolgens werden alle huizen en andere gebouwen aan het gas gelegd. Een fijnmazig netwerk dat nergens ter wereld zo perfect is als bij ons.
Net toen de perfectie van gas- en elektriciteitsnetten bereikt was, kwam het keerpunt. Waarom zou je met elektriciteit, gas, etc. gaan zitten sjouwen als het ook lokaal kan? Milieu was misschien de aanleiding, maar de techniek bood de oplossing. Warmte, zonnecellen, geothermie, warmte-koudesystemen en nog meer technologie kwamen en komen op ons af. De kleine oplossingen verdringen de grote concerns. Het is een mix van technologie, milieu en sociologie. Terug naar een kleinere schaal. Net nadat de Europese kolossen gevormd waren. Nu zien we dat we naar energiesystemen op wijkniveau gaan. Zoals vroeger. Sterker, we gaan naar het meest fijnmazige dat er is: ieder huis regelt de energie voor zichzelf. We kunnen dus uit met stand alone oplossingen. De energiehuishouding wordt geparticulariseerd.
“Mensen lossen zelf veel op, waar vroeger grote netwerken, concerns, molochs voor nodig waren”
Het is in die lijn dat Patrick Lammers, CEO Essent,
onlangs dacht, en beschreef in het
Financieele Dagblad, toen hij
de warmtenetten een achterhaalde oplossing uit de 19e eeuw noemde.
Met warmtenetten gaan we een derde net aanleggen naast gas en elektriciteit.
Voor bestaande gebouwde omgeving is het kapitaalsvernietiging van het oude en
de verkeerde investering voor de nieuwe. Voor nieuwbouw zijn warmtenetten een
achterhaalde oplossing, want gebouwen kunnen inherent energieneutraal zijn.
Hooguit kun je kijken hoe om te gaan met restantwarmte. Warmtenetten zijn
hiermee kapitaalsvernietiging bij voorbaat en een lock-in'-oplossing' aan de
voorkant. Verder, en dat is opmerkelijk ook van de CEO van een gigant als
Essent/ Innogy, je maakt de consument afhankelijk van die beheerder van dat
nieuwe warmtenetwerk. Dergelijke netwerken gaan ook in tegen de tijdgeest. De
partijen die lang warmte bepleitten, en warmtenetten, zouden enkele stappen
verder moeten denken. Je dwingt veel gebouwen in een keurslijf dat niet per
definitie passend is.
Zoals de euro landen en regio's in een format duwt, dat niet per definitie het
juiste is. En het mooie is dat mensen steeds verder denken: schaal voor de
efficiency en het nabije voor het hanteerbare. Het bijzondere. Inmiddels is één
op de drie biertjes in de wereld afkomstig van megabierbrouwer InBev. De stimulans voor de vele
opkomende kleine, lokale, bierbrouwers. Overal.
Ik zie bij mij in de buurt steeds meer mensen die een ‘minibibliotheekje' voor
hun huis hebben. Tien, twintig boeken in een getimmerd huisje waar mensen
boeken kunnen lenen of ruilen. AirBook&Book?
Mensen lossen dus zelf veel op, waar vroeger grote netwerken, concerns, molochs
voor nodig waren. Is dit individualisering? Nieuwe technologische
mogelijkheden? Betrokkenheid? Terug naar vroeger? Of kijken we niet naar
schaalvergroting of schaalverkleining, maar is schaaloptimalisatie de echte
oplossing? Ook in Catalonië is dat de actualiteit van vandaag.
Frank van den Heuvel is werkzaam op het
gebied van Public Affairs en Toezicht