Sible Schöne over wonen zonder aardgas en de rol van gemeentelijke uitvoeringsorganisatie
Een van de aardigste aspecten van de warmtetransitie is dat beleidsmakers ook allemaal bewoners zijn. Dat kan helpen om al te theoretische benaderingen te voorkomen. HIER klimaatbureau organiseerde twee weken geleden een trainingsdag voor ambtenaren over wonen zonder aardgas. Een van de onderwerpen was de vraag hoe de lokale uitvoeringsorganisatie er bij de voorgenomen wijkgerichte aanpak uit ziet. De betrokken ambtenaren mochten eerst nadenken over hun belangrijkste vragen als bewoner, vervolgens over de vraag hoe ze geholpen willen worden en wat ze als bewoner van de gemeente verwachten. Daarna mochten ze de gemeentelijke pet weer op zetten en nadenken over de vraag wat logische taken zijn van een gemeentelijke uitvoeringsorganisatie (en wat niet), welke kwaliteiten daarvoor nodig zijn en hoe de samenwerking met bewonersinitiatieven en met het bedrijfsleven eruit ziet.
Het maken van een mooie lijst bewonersvragen is niet lastig. De belangrijkste zijn waarom moet dit, wat betekent het voor mijn woning, wat zijn de alternatieven, op welke termijn speelt het, wat gaat het kosten en wie gaat dat betalen. Daarnaast willen bewoners weten of ze nog invloed hebben, waar ze terecht kunnen voor onafhankelijk advies, of er subsidies zijn, waar ze met vragen terecht kunnen, wat de gemeente te bieden heeft, wie het gaat uitvoeren, hoe het zit met verhuizen en noem maar op.
“De oefening maakt duidelijk dat een uitvoeringsorganisatie echt nodig is als een gemeente in een wijk concreet aan de slag wil”
Bij de vraag hoe je als bewoner geholpen wilt worden, komen zaken op als onafhankelijk maatwerkadvies, financiële hulp en subsidies, kennis en informatie, planning, een loket of helpdesk, ontzorging, een goede prijs/kwaliteit verhouding en garanties. Bij de vraag naar de rol van de gemeente denken de ambtenaren/bewoners aan voorlichting en communicatie, een website, een financiële bijdrage, invloed op de besluitvorming (met name ook bij de afweging collectieve versus individuele oplossingen), hulp bij te maken keuzes en bij de uitvoering, ontzorging en professionele begeleiding, en als laatste een aanpak die leidt tot waardevermeerdering van de woning. Kortom een enorme lijst grotendeels volstrekt logische wensen.
Wat worden dan volgens deze ambtenaren de taken van de gemeentelijke uitvoeringsorganisatie? Ook daar ontstaat een logisch lijstje: regie en coördinatie van de wijkaanpak, communicatie en informatie aan burgers, hulp bij financiering, bewoners verbinden en collectiviteit faciliteren, een helpdesk, advies organiseren, collectieve inkoop coördineren en het bijhouden van de voortgang. We zien ook brede overeenstemming over dat het niet de taak van de gemeente is om zelf technisch advies te geven, de financiering te regelen en de maatregelen uit te voeren. Ook was er een behoorlijke consensus dat het niet de taak van de gemeente is om de uitvoerder te selecteren.
De Trainingsdag was een van de eerste keren dat er in praktische termen over de uitvoering van de warmtetransitie is nagedacht. De oefening maakt duidelijk dat een uitvoeringsorganisatie echt nodig is als een gemeente in een wijk concreet aan de slag wil. Op zo'n dag wordt echter ook duidelijk dat verreweg de meeste gemeenten hier nog ver van verwijderd zijn. In enkele tientallen middelgrote en grote gemeenten is de lokale politiek langzaamaan toe aan deze vraag. Landelijk is dat nog zeker niet het geval. Een situatie waarin één ambtenaar namens x gemeenten in een regio één dag per week heeft voor dit onderwerp is voor de meeste gemeenten dichter bij de waarheid. Maar ook voor deze gemeenten is zo'n training nuttig. Wethouders en raadsleden zijn ook bewoners. Een eerste stap voor die gemeenten is om ook met deze partijen bovenstaande exercitie te doen. Langzaam dringt de omvang van de operatie door.
Sible Schöne is Directeur HIER Klimaatbureau. Op Twitter is hij actief onder @HIERisSible