Pieter Boot: "Helft reductie zal in de industrie
plaatsvinden"
Industrie. Bij de in het Regeerakkoord geschetste opties trok de afvang en opslag van kooldioxide (CCS) veel aandacht. Dat is terecht, want de getallen zijn hier groot. Het echt vernieuwende vind ik dat ongeveer de helft van de voorgenomen reductie in de industrie zal plaatsvinden. Dat is veel. Het Energieakkoord is twee jaar bezig geweest om een besparingspakket voor de industrie te bedenken, maar de tabel van het Regeerakkoord indiceert voor 2030 een broeikasgasreductie die veertigmaal zo groot is. Dat lukt alleen met een uitgekiend beleidspakket. We kunnen de opbrengst van de CO2-prijs voor elektriciteit wellicht gebruiken voor tenders gericht op procesefficiency, CCS en elektrificatie. Met de grote ondernemingen zijn wellicht op innovatie gerichte reductie afspraken te maken. Met CCS winnen we tijd, maar zonder een brede en forse CO2-prijs worden de installaties weer stilgezet als de subsidie is afgelopen. De kosteneffectiviteit van industriële vernieuwing is relatief groot. Maar omdat de grote beslissingen over de meeste in ons land gevestigde industrie doorgaans elders worden genomen lijkt me dit bestuurlijk lastig.
““Alles hangt met alles samen””
Voor elektriciteit heeft het Regeerakkoord de route deels bepaald.
Uitwerking daarvan vraagt verdere doordenking, vooral omdat perverse effecten
op de loer liggen. Als Nederland een CO2-prijs introduceert terwijl
er in de omringende landen niets gebeurt, gaan we minder elektriciteit exporteren
of meer importeren. Het gevolg is dat onze gascentrales minder gaan draaien. Wellicht
is het slimmer de CO2-prijs zo vorm te geven dat deze alleen effect
heeft voor centrales die meer dan een bepaalde emissie per megawattuur
uitstoten. Als ook de kolencentrales dichtgaan, drukt dat de export verder. Ook
is de vraag waar deze verminderde productie opgevangen wordt. Duitsland heeft
zijn eigen afwegingen te maken, waarbij de maatschappelijke gevolgen in
bruinkoolregio's zwaar wegen. De CO2-prijs is een prachtig
instrument, maar het zal veel stuurmanskunst vergen deze in heel Noordwest-Europa
tot een reductie te laten leiden. Belangrijk is ook wat er in de plaats van de
kolencentrales komt. Houdt minister Wiebes vast aan het basispad met
regelmatige op kostenreductie gerichte tenders van wind op zee? Durven we hier
te mikken op een echte keuze voor grootschaligheid samen met Engelsen en
Duitsers? Of gaan we aarzelen, verminderen we de aantallen en daarmee ook de
kans op kostenreductie?
Kwantitatief zegt het Regeerakkoord weinig over de gebouwde omgeving, vooral omdat daar al zoveel werk onderhanden is.
Maar de voorgenomen akkoorden zullen toch vooral hierover gaan. Welke
verantwoordelijkheden durven gemeenten en provincies op zich te nemen en welke
experimenteerruimte wordt hen toevertrouwd? Hier zal ook de slag om de burger
plaats vinden. Deze zal de energierekening zien toenemen en als hij of zij ‘van
het gas afgaat' nog meer. De ‘first movers' vinden de uitstap uit het gas wel
interessant, maar het gros van de bevolking heeft geen idee wat hem of haar te
wachten staat. Hier gaat het over gesprek, samen doen, mensen serieus nemen,
van elkaar leren. Anders dan de twee andere sectoren lijkt me dit niet een
specifiek energiepolitiek punt, maar meer een onderdeel van het bredere
vraagstuk van burger en bestuur. Nieuwe beslissingen zijn getalsmatig minder urgent,
maar inhoudelijk misschien het moeilijkst.
Ten slotte hangt alles met alles samen. Elektrificatie van de gebouwde
omgeving en het transport levert weinig broeikasgaswinst op als de
elektriciteit nog met hoge emissies wordt opgewekt. Als we kiezen voor veel
wind op zee en de burger daarnaast enthousiast blijft over zon-PV hebben we
oplossingen nodig voor langdurige perioden als er te veel of juist te weinig
elektriciteit wordt geproduceerd. Innovaties via elektrificatie van de
industrie en waterstof liggen dan voor de hand, maar zijn voorlopig vaak nog
duur. Gemeenten en provincies hoeven zich dan ook minder zorgen te maken over
wind op land - die reserveren we voor de plaatsen waar burgers het zelf willen.
Ze kunnen zich concentreren op energiebesparing in gebouwen en slim
vervoersbeleid. De netbedrijven moeten weten welke keuzes worden gemaakt,
anders investeren ze te veel. CCS zal tijdwinst opleveren omdat het tot snelle
reducties kan leiden en geeft tijd om na te denken over de vraag hoeveel
negatieve emissies door een combinatie met biomassa we later nodig hebben. Zonder die negatieve
emissies zouden we immers ook extreem dure restemissies moeten aanpakken. Als
we zo in samenhang echt voortgang kunnen boeken, wetgeving realiseren en
afspraken maken, wordt 2018 een succesvol jaar.
Pieter Boot is Hoofd
sector Klimaat, Lucht en Energie bij het Planbureau voor de Leefomgeving