Het is een ingrijpende technische transitie, waarbij alle vervuilende technieken richting nul gaan en de economie volledig draait op schone technieken. Over de beste techniek kun je naar hartenlust discussiëren en het hartstochtelijk oneens zijn, zo is ook geregeld te zien op Energiepodium. Dat scherpt de geest en het is ook duidelijk dat er verschillende belangen achter zitten - maar uiteindelijk maakt het niet zoveel uit wat de beste techniek is: we hebben ze namelijk ongeveer allemaal nodig en elke techniek heeft andere voor- en nadelen. Het is net als met schroevendraaiers en boormachines: weinig mensen zullen een principiële voorkeur hebben voor het één of het ander - maar soms heb je liever de één en soms liever de ander.
Naast een technische transitie is de energietransitie ook een sociale verandering van jewelste: miljoenen mensen moeten andere keuzes gaan maken, ook over hun liefste bezit (huis) en hun een-na-liefste bezit (auto). De keuzes van ‘het bedrijfsleven' zijn ook keuzes van mensen: gebouwen, logo's en jaarplannen nemen geen beslissingen, dat doen de mensen van de werkvloer tot de boardroom. Waar de energiewereld vanouds wat hangt naar de technische kant, hangt de politiek juist wat naar de sociale kant: hoe kunnen we zorgen dat iedereen de transitie kan meemaken? Ingenieurs en sociale wetenschappers zijn niet helemaal gelijk verdeeld over energiesector en politiek, misschien speelt dat ook een rol.
“Vervuiling blijft te goedkoop en alternatieven in vergelijking (dus) duur. Zolang dat zo is, kun je klimaattafelen tot je een ons weegt”
Mensen houden meestal niet zo verandering. En hoe groot de aandacht in de media tegenwoordig ook is, energie is voor veel mensen nog steeds ‘low ‘interest; het is pas een thema wanneer je een probleem hebt. En dat heb je doorgaans niet in ons zeer betrouwbare energiesysteem. Dat probleem moeten we dus creëren, want het energiesysteem als geheel heeft een geweldig (klimaat)probleem, zoals u weet. En daar komt de derde transitie in beeld: het is een economische transitie, waarbij de financiële prikkels nog steeds fors de verkeerde kant op sturen.
Sinds 1990 heeft Nederland de broeikasgassen verminderd met 13 procent, dat moet in twaalf jaar naar -49 procent. Vervuiling blijft te makkelijk en te goedkoop en de alternatieven zijn (dus) in vergelijking duur. Zolang dat zo is, kun je klimaattafelen tot je een ons weegt; eindeloos discussiëren over de voors en tegens van technieken; en in gele of in groene hesjes aandacht vragen voor de sociale kant van de transitie. Vervolgens drink je een glas, doe je een plas en alles blijft zoals het was. Dat bleek ook uit de analyse van het Planbureau voor de Leefomgeving over het voorstel voor hoofdlijnen van het klimaatakkoord: mogelijkheden genoeg om de doelen te halen, maar zonder maatregelen lukt het niet.
Dit was voor de NVDE aanleiding om Berenschot, CE Delft en Kalavasta te vragen om een menukaart te maken met de maatschappelijk meest (kosten)effectieve beleidsinstrumenten: hoe zorg je op een samenhangende manier voor beleid waarmee je de doelen haalt? Deze bureaus hebben door hun rol als reviewers van de PBL-analyse en hun gezamenlijke ervaring een breed en onafhankelijk beeld. Bovendien hebben drie hoogleraren een review van het rapport gedaan - een rol die ook zij eerder vervulden bij PBL.
Enkele hoofdboodschappen:
* Pas de economische spelregels zo aan dat de burgers en bedrijven goedkoper uit zijn door CO2 te verminderen, primair via CO2-beprijzing of via normering van CO2-prestaties.
* Richt het beleid primair op deze economische spelregels en niet op specifieke technieken.
* Begin met eenvoudiger maatregelen waarmee je snel tempo kunt maken - maar bereid ondertussen enkele fundamentele beleidswijzigingen voor.
* Neem gerichte maatregelen die de koopkracht van mensen en concurrentiepositie van bedrijven beschermen. En doe dat niet per maatregel maar op basis van de optelsom van alle effecten die van invloed zijn. Rapport: http://www.nvde.nl/wp-content/uploads/2018/12/CE_Delft_180008_Noodzakelijk_beleid_Klimaatakkoord.pdf
Hopelijk kunnen we onder de Kerstboom allemaal een stevig klimaatakkoord lezen dat alle drie de transities voldoende recht doet. In het nieuwe jaar kunnen we frisse moed gebruiken om tot een definitief akkoord te komen.