Zoeken

Nederland gasland leeft op te grote voet

"Via de importen van Russisch gas vergroot de EU de mondiale risico's van klimaatverandering"

Het gasconflict tussen Rusland en Oekraïne leidt tot flinke krantenkoppen. En tot zorgen in Europa: als Rusland de gaskraan naar Oekraïne dichtdraait om af te dwingen dat ze daar voortaan marktprijzen gaan betalen, komt dan niet ook de voorzieningszekerheid in Europa in gevaar? Dat laatste is, volgens diplomaten en energiedeskundigen die onlangs bijeen kwamen, waarschijnlijk niet het geval. Er zijn inmiddels verschillende pijpen waardoor Russisch gas EU-landen kan bereiken naast de Oekraïense, en bovendien: Rusland kan zich niet veroorloven betrouwbare, goed betalende afnemers in de vorm van EU-landen te verliezen.

Zo afhankelijk als de EU is voor import van fossiele brandstoffen uit Rusland, zo afhankelijk is omgekeerd de Russische economie van de export van fossiele brandstoffen. Volgens de EU importeert Europa dagelijks voor 1 miljard euro. Van alle in Europa gebruikte gas wordt 66% geïmporteerd, en 42% van de importen komt uit Rusland. Van de in de EU gebruikte olie wordt 90% geïmporteerd, 33% van alle olie-importen komt uit Rusland. Met die enorme inkomstenstromen zal Rusland niet zomaar willen dobbelen. Wat niet in de geldstromen tot uitdrukking komt is de enorme ecologische voetafdruk (footprint) van gas en olie uit Rusland.
““Het is raadselachtig waarom Europa deze situatie zo lijdzaam accepteert””

De discussie over methaanlekkages bij gaswinning en vooral -transport is de afgelopen jaren opgelaaid, vooral aangewakkerd door de zorgen die de opmars van schaliegas in de VS met zich meebracht. Studies daar laten zien dat de carbon footprint, met inbegrip van methaan die een ongeveer 25 keer sterkere broeikaswerking heeft dan CO2, uiteenloopt van iets meer dan die van goed gemanagede aardgaswinning tot om en nabij die van kolen, afhankelijk van de omstandigheden en de maatregelen ter plekke. In geval van Russische importen gaat het vooral om methaanlekkages uit dikwijls slecht onderhouden installaties en pijpleidingen. Die brengen de totale carbon footprint van Russisch gas met gemak op ‘kolenpariteit'. De voetafdruk wat betreft andere impacts is (bijvoorbeeld biodiversiteit, verstoring van de stikstofhuishouding e.d.) zal ook niet verwaarloosbaar zijn.


Deze wetenschap holt het idee van gas als koolstofarme transitiebrandstof op weg naar een duurzame energiehuishouding flink uit, in elk geval wat betreft geïmporteerd gas. De cynicus kan opmerken dat de facto toch al geen sprake meer was van gas als transitiebrandstof: wereldwijd doet kolen het beter dan gas, zo bleek onlangs uit de BP Statistical Review 2014. Terwijl het primaire energiegebruik in 2013 toenam met 2,3%, zat kolen daar met 3% boven, en gas met 1,4% onder de mondiale groeicijfers.

Wat olie betreft is de situatie niet veel beter. Waar in Rusland olie wordt gewonnen komt dikwijls gas mee, dat bij afwezigheid van infrastructuur niet economisch te benutten valt, en daarom maar in arren moede wordt afgefakkeld. In 2011 werd er volgens de US Energy Information zo'n 37 miljard kubieke meter aardgas afgefakkeld. Net iets minder dan we er jaarlijks in Nederland aan nuttig gebruik doorheen jassen, gaat in Rusland dus zo, hup, in de hens. Zo vergroot de EU via de importen van Russisch gas de mondiale risico's van klimaatverandering, schade aan natuur en biodiversiteit, en andere thema's.


Het is raadselachtig waarom Europa deze situatie zo lijdzaam accepteert. Die miljard euro per dag aan energie-importkosten is, volgens talloze studies, flink te reduceren, voor een belangrijk deel zelfs rendabel, door het enorme besparingspotentieel nu eens eindelijk te verzilveren. De onvoorstelbare ecologische footprint in de vorm van CO2- en vooral ook methaanemissies reduceren kost ook maar een habbekrats.

Wat zou er nu meer voor de hand liggen dan dat Europa laten we zeggen 1% toeslag heft op de miljard aan energie-importkosten, en die middelen investeert in energiebesparing en in terugdringen van de voetafdruk? Dat kan natuurlijk het beste op EU-niveau, maar een enkel land kan ook zelf beginnen. Waarom niet Nederland, als gasland bij uitstek?

Jan Paul van Soest is partner bij De Gemeynt, samenwerkingsverband van adviseurs, denkers en entrepreneurs, zie www.gemeynt.nl

Jan Paul van Soest

Jan Paul van Soest is partner bij De Gemeynt, samenwerkingsverband van adviseurs, denkers en entrepreneurs, zie www.gemeynt.nl