CO2-opslag en -hergebruik: nieuwe kansen!

Jos Cozijnsen over het haast onopgemerkte groeiende draagvlak voor CCUS

De aankondiging van kabinet Rutte III dat de industrie 18 Mton CO₂ en de afvalsector 2 Mton CO₂ moet opslaan, vindt de een onrealistisch en de ander onwenselijk. De vraag is wel wat daarvan in het komende Klimaatakkoord overblijft. Minister Wiebes van EZK zegt dat hij zijn voorstel best "voor een ander, nog briljanter, voorstel" in wil ruilen.

Goedkoper

Zolang honderd procent CO₂-vrije stroom en industrie er nog niet is, is, is elke ton CO₂ vermeden en opgeslagen er een. Het Intergovernmental Panel on Climate Change toonde aan dat er bij opslag, gedurende lange tijd amper CO₂ vrijkomt, mits de opslaglocatie goed geselecteerd is en er goed monitord wordt. CO₂-opslag wordt van fossiel ‘end-of-pipe' concept langzaam onderdeel van een geïntegreerd ‘CO₂ smart grid', met opslag, hergebruik, biobased industrie en energie. Door uitstel van de afgelopen jaren is afvang en opslag van CO₂ (CCS) goedkoper geworden en door de CO₂-prijsverwachting en prikkel van de CO₂-markt betaalbaarder. Hierdoor is de kans op meer draagvlak voor CCS, of beter CCUS, afvang, opslag en nuttig gebruik van CO₂, groter geworden.

Nieuw perspectief

Door de aankondiging is CCS in elk geval in een ander perspectief komen te staan. Haast ongemerkt is er een aantal nieuwe CCS-projecten in de maak: in Noorwegen, in het VK (Teesside), en in Nederland in Eemshaven en in de haven van Rotterdam. Het gaat om internationale projecten in het kader van de European Projects of Common Interest (PCI). De EU stimuleert het en er is subsidie beschikbaar. Shell CEO Ben van Beurden kondigde in de Economielezing bij het Elseviers Weekblad deze week aan dat Shell op diverse manieren in CO₂-afvang, opslag en hergebruik investeert. En zelfs in de VS is een nieuwe belastingvoordeel van kracht geworden voor CCS van 35 dollar per ton CO₂-afvang en 50 dollar per ton/opslag.

“Een nationale CO2-prijs voor de energiesector is contraproductief, een minimum Europese veilingprijs zou wel werken”

Nieuwe marktprikkels

Er is bovendien nog een aantal kansen om CCUS haalbaarder en betaalbaarder te maken, via subsidie, onder andere via opbrengst van de verkoop van emissierechten en door prikkels in de CO₂-markt:

• Het Planburo voor de Leefomgeving (PBL) schat in dat een relatief goedkoper deel van de CCS, zo'n 8 Mton voor 20-90 euro per ton CO₂, gesubsidieerd kan worden voor euro 480 miljoen. Wiebes legde aan de Kamer uit dat dit niet via de SDE kan, maar dat er een aparte regeling zal komen. Het Zero Emissions Platfom stelt voor dat CCUS inclusief negatieve emissies in aanmerking komt voor zestig procent financiering van 'Market Makers' projecten uit het nieuwe Innovation Fund, waarin de opbrengst van de verkoop van zeker 450 Mton emissierechten komt.
• De chemiesector geeft in de Roadmap for the Dutch Chemical Industry towards 2050 aan dat de chemie de door Rutte III gevraagde CO₂-reductie zeker kan halen met onder andere CCUS, productie van waterstof, stroomopwekking met afvang bij afvalenergiecentrales (AVIs) en bioplastics en deels opslag. Mits de overheid helpt bij het maken van een CO₂-infrastructuur (die deels gepland wordt, zie boven) en er een mondiale CO₂-prijs komt. Dat laatste is niet echt haalbaar. De geplande nationale CO₂-prijs voor de energiesector zal contraproductief zijn, omdat het de prijs voor de industrie niet verhoogt en leidt tot hogere stroomkosten. Wat wel zou werken is een minimum Europese veilingprijs: dan kan de industrie de emissierechten die vrij komen, voor een hogere prijs aan energiebedrijven verkopen.
• Een vonnis van het Europees Gerechtshof [1] dat nog weinig aandacht heeft gekregen, houdt in dat een chemiebedrijf dat CO₂ afvangt en overdraagt aan een andere bedrijf om dat te gebruiken als feedstock of grondstof, emissierechten kan overhouden. In de Monitoring regels (Art 49) staat dat dit alleen bij opslag telt. Het Hof vindt die regel te beperkt:"The sentence ‘For any other transfer of CO₂ out of the installation, no subtraction of CO₂ from the installation's emissions shall be allowed' is invalid (...) in so far as they systematically include CO₂ transferred to another regardless of whether or not that CO₂is released into the atmosphere.". Het gaat er immers om dat er CO₂-emissies worden vermeden. Ik raad bedrijven aan dit te proberen en te verwijzen naar de uitspraak.
• Meer dan de helft van de CO₂ die AVIs uitstoten en kan worden afgevangen is ‘biogeen' (GFT). Dat levert voor dat deel dubbele CO₂-reductie op, dus ‘negatieve emissies'. De kosten die op 60 euro per ton worden geschat, worden daardoor lager per ton CO₂. Deze CO₂-reductie valt niet onder het EU emissiehandelssysteem , maar telt mee voor de niet-ETS reducties. Mogelijk levert het door de green deal nationale koolstofmarkt CO₂-credits voor de vrijwillige CO₂-markt. In de toekomst kan het emissierechten voor het EU emissiehandelssysteem opleveren.

Jos Cozijnsen is zelfstandig adviseur emissierechten. Meer informatie over hem vindt u op www.emissierechten.nl. Op Twitter is hij actief onder @timbales.

[1] Vonnis van het Europees Gerechtshof, ECJ, Case C‑460/15, 19.12017 Schaefer Kalk GmbH & Co. KG v Duitsland http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:62015CJ0460c-ECR_62015CJ0460_EN_01-E0001