Het bekende Monopoly-spel verandert een beetje. Hasbro, de uitgever van het beroemdste bordspel ter wereld, heeft bekendgemaakt dat voor het eerst in het 85-jarige bestaan van Monopoly een compleet onderdeel van het spel aangepast wordt. De teksten van alle zestien Algemeen Fonds-kaarten krijgen een opfrisbeurt. Klassiekers als ‘Lijfrente vervalt. U ontvangt 10.000 euro’ verdwijnt. Evenals de schoonheidswedstrijd, waar de gelukkige tweede geworden is. Suggesties zijn welkom. Een poging.
Het spel waar het om geld, onroerend goed en bouwen gaat, verdient echter meer aanpassingen. Zeker ook op energiegebied. Want laten we eerlijk zijn, op talloze gebieden in het spel kun je niet om de energiesector heen. Laat ik zes punten noemen.
“Centrales, oliebronnen en pijpleidingen zijn belangrijk voor politieke machthebbers; van Moskou tot Den Haag”
Allereerst is het de schromelijke onderwaardering van de te verwerven kaartjes 'Elektriciteitsbedrijf' en 'Waterleiding'. Niemand wilde ze hebben. Inmiddels weten we beter. Het gaat in Nederland, Europa en de wereld om energie. Centrales, oliebronnen en pijpleidingen zijn hot en belangrijk voor politieke machthebbers; van Moskou tot Den Haag. Daarom zal een modern Monopolyspel in ieder geval Elektriciteitsbedrijf moeten opwaarderen. Politieke vraag: hoe zit het met decentrale energiebedrijven en duurzame energie?
Een tweede punt betreft het verwerven van onroerend goed. Los van het feit dat alle steden van het spel boven de grote rivieren liggen, Randstedelijke en boven-Moerdijkse arrogantie, is het de vraag of je je moet beperken tot straten en steden. Veel gebieden zijn tegenwoordig geliefd als locatie voor elektriciteitsopwekking. Misschien kunnen we hier de RES-gebieden een plekje geven. Dan worden deze twee jaar geleden gecreëerde regio’s bekender bij het grote publiek. Windparken en zonneparken kunnen zinvolle investeringen zijn. Beter en actueler dan een nostalgisch straatje in Haarlem.
En dan een derde aanpassing. Het plaatsen van huizen en hotels op verworven straten is leuk en aardig, maar in deze tijd dat hotels door AirBnB en pandemie bijna waardeloos geworden zijn, is het plaatsen van energiecentrales, windparken en waterstoffabrieken veel lucratiever, interessanter en eigentijdser. Daarnaast is het ook relevant, en educatief nuttig, wanneer huizen gedifferentieerd worden met bijvoorbeeld een energielabel. De aanschaf van een duurzaam label vraagt dan een grotere investering, maar wanneer een medespeler hierop komt, moet hij een hoger bedrag betalen. Kostenneutraliteit heet dat in Klimaatakkoord-termen.
“Ook een Japanse speler die ineens een energiebedrijf wegplukt uit Nederland is niet ondenkbaar”
Een vierde ingreep betreft het vervoer. Vier stations in de verschillende windstreken is echt gedateerd. Zeker als we dit combineren met de energiegerelateerde activiteiten. Dan zijn juist havengebieden relevant, aantrekkelijk en daarmee meer gewild dan stations. Vervang deze door de havens van Zeeland, Rotterdam, IJmuiden en Groningen. De eigenaar kan hier ook gaan bouwen. Zie wat er momenteel in deze havengebieden aan ontwikkelingen spelen. De stations kunnen misschien nog wel een plekje hebben in het spel, maar dan denk ik groter: TGV’s en internationaal goederentransport. Prijstechnisch kun je dan verantwoord bezig zijn door dit alles elektrisch en duurzaam te laten gebeuren.
Op de vijfde plaats mag het spel maatschappelijker worden. Natuurlijk, in het oeroude spel heeft 'Ons Dorp' een plek (MVO avant la lettre), maar het kan wilder. Natuurlijk er zijn her en der wat forse overheidsingrepen, maar de echte civil society ontbreekt. Maatschappelijke organisaties, van Vereniging Eigen Huis tot milieubeweging, doen niet mee en dat is niet realistisch. Misschien kan een leeg vakje gebruikt worden voor het Malieveld. En dan biedt het spel weer oneindig veel mogelijkheden, want op deze demonstratieplek kan alles en iedereen langskomen. Zeker als we het over klimaat, CO2-reductie en doldrieste halveringsplannen hebben. Spelers met raffinaderijen, koeien en dieselschepen zijn gewaarschuwd!
Verder verdient de internationale component aandacht. Ons bekende Monopolyspel kent louter Nederlandse elementen. Inmiddels weten we beter. Brussel bepaalt met het ETS-systeem, een Green Deal en een wijdvertakt TSO-netwerk de koers. En buiten Europa zijn er ook allerlei bewegingen die ons leven en welzijn beïnvloeden. Van Amerikaans schaliegas en LNG tot Nordstream II, die president Biden juist daarom wil stoppen. Ook een Japanse speler die ineens een energiebedrijf wegplukt uit Nederland is niet ondenkbaar.
“De overheid kan bepalen dat het splitsingsbesluit van twaalf jaar geleden wordt teruggedraaid”
Op de zesde plaats: het bankwezen moet echt anders. Bij het huidige Monopolyspel is één van de spelers, vaak de meest gehaaide, de bankier en heeft de beschikking over het geld. Dat kan professioneler en gevarieerder. Waarom niet verschillende soorten financiers, zoals we ze ook in de energiesector kennen: institutionele beleggers, private equity en coöperatieve modellen.
Tot slot de moderne Algemeen Fonds-kaarten; en laten we de kanskaarten hier meteen in meenemen. Dat kan moderner, en dramatischer. Om het op ons energiegebied te houden. Er kan bijvoorbeeld een kolenstookverbod afgekondigd worden. De overheid kan bepalen dat het splitsingsbesluit van twaalf jaar geleden wordt teruggedraaid. Of, net echt, het Suezkanaal wordt geblokkeerd door een tanker, waardoor de aanvoer stagneert. Tot slot is een ACM-ingreep of -boete ook een boeiende gamechanger voor het spel. Je krijgt bijna heimwee naar de schoonheidswedstrijd.
Dit zijn enkele belangrijke onderwerpen die aanpassing behoeven. Misschien dat kleinere thema's als de lengte van gevangenisstraffen en de tegenwoordig bijna idyllisch aandoende optie 'vrij parkeren' ook gemoderniseerd kunnen worden. Dat laatste bijvoorbeeld door ‘0 op de meter’. Belangrijk is dat de makers van het Monopolyspel snel aan de slag gaan, want anders komen anderen met alternatieve spelen. Want dat is natuurlijk het echte gevaar, waar veel monopolisten last van hebben: niet meegaan met de tijd, de realiteit onderschatten en het zich niet aanpassen aan nieuwe omstandigheden. Dat gaat verder dan een lijfrente schrappen.