Frank van den Heuvel over Luther en Lenin in de energiewereld
Deze week is het 500 jaar geleden dat Luther in Duitsland zijn 95 stellingen wereldkundig maakte. Het broeide al jaren en nu werd de reformatie, het protestantisme geboren middels allerlei acties tegen de uitwassen van het toen heersende katholieke christendom. Luther, een vrome monnik, wilde het christendom verkondigen, maar kon niet langer de schaduwzijde van het geloof accepteren. Decadentie en rijkdom onder de bisschoppen, pausen die het lieten gebeuren of zelf in weelde leefden, de aflaathandel, waardoor brave gelovigen hun laatste centen aan de kerk gaven met hoop op een beter leven na de dood. Het was doorgeschoten. Luther was ook helder: niet alles moet naar schroothoop; we moeten de goede dingen van het geloof benadrukken, accentueren en zelfs sterker maken, maar enige verbetering is nodig. Daarom sprak hij ook over ‘hervorming' van het katholieke/ christelijke geloof. En niet van revolutie.Deze week is het 100 jaar geleden dat In Rusland de Oktoberrevolutie uitbrak. Lenin en zijn mensen wierpen het bestaande tsaristische gezag omver en er kwam een arbeidersrepubliek gebaseerd op het communisme van de politiek-filosofen Karl Marx en Friedrich Engels. Het broeide al jaren in Rusland. De arbeiders, de boeren leefden in bittere armoede en de rijke adel en bourgeoisie leefden in luxe. Eerder waren er al demonstraties, rellen en andere ongeregeldheden geweest. Op die bloedige zondag in 1905 schoten de soldaten van de tsaar op hun landgenoten. Het was slechts een voorbode. Met de chaos van armoede, opstanden en oorlog in 1917 was de tijd rijp. Lenin wilde radicale verandering en revolutie. Niks hervorming of geleidelijkheid.
““Op tijd durven hervormen en zelfgenoegzaamheid, enkel blijven hangen in het conventionele, de kop indrukken””Terug naar de energiesector. Is hier sprake van ‘hervorming' of ‘revolutie'? Of anders gezegd: wat willen we? Als we het al kunnen bepalen. Voor sommige bedrijven is er simpelweg sprake van een revolutie. Alles valt om: kerncentrales, kolencentrales, bruinkool, etc. Hoewel? De grote energiebedrijven in Europa hebben naast fossiel en nucleair ook veel duurzame energieproductiefaciliteiten. Juist ook in Duitsland. Zoals recentelijk de Duitse journalist Christine Eichel beschreef in haar boek ‘Duitsland, Lutherland': Duitsland is, niet alleen in religie, maar ook politiek en sociaal-maatschappelijk, Luthers. Geleidelijkheid, gedegenheid en geen overhaaste stappen. En dan kan men de Energiewende daar inderdaad meer zien als een hervorming dan als een revolutie. Met name de twee grote spelers van weleer, Eon en RWE in het land van Luther, hadden veel biomassa en windparken. Sinds twee jaar zijn deze bedrijven gesplitst in een fossiele (oude) en een duurzame (moderne) tak. Speelt hier ook weer een geloofsstrijd? Het ‘fossiele katholieke' deel versus het ‘moderne protestante' bedrijf? Dat gaat te ver. Ook omdat we constateerden dat Luther de weg van de geleidelijkheid verkoos en, ook in de energiesector niet onbelangrijk, het oude deel, de goede kanten van het katholiek-christelijke geloof, niet helemaal weg wilde doen. Hij zoekt naar een balans, een oecumene om het zo te zeggen: fossiele en duurzaam naast elkaar. Interessant in dat kader is dat de meest welvarende en meest katholieke deelstaat in Duitsland, Beieren, de afgelopen decennia fors geïnvesteerd heeft in moderne technologie en zeker ook in duurzame energie. Is deze door en door katholieke regio nu ook Luthers geworden? Of is dat de echte winst van Luther, dat katholieke politici en ondernemers mee hervormen, waardoor hervorming/ protestantisme doodgeknuffeld worden? Zoals de Lutherse Merkel de Groenen terugdrong middels de Atomausstieg?
Dan is de situatie in Rusland, vanaf Lenin, de Sovjet-Unie en nu weer Rusland, wezenlijk anders. In dit land, waar na de revolutie van 1917, een communistische dictatuur ontstond, is de duurzame energierevolutie volledig uitgebleven. Kernenergie, kolencentrales en bovenal olie en gas zijn daar mainstream. Sterker, waar men in 1917 heel daadkrachtig was met de revolutie, heeft men tot op heden in dit land nog weinig laten zien van ook maar een kleine hervorming van de energiehuishouding.
Wat zijn de energetische en religieuze lessen van Luther en Lenin en van het energiebeleid in Rusland en Duitsland? Op tijd durven hervormen en zelfgenoegzaamheid, enkel blijven hangen in het conventionele, de kop indrukken. Nooit de hele, ogenschijnlijk oude, energievoorziening weg doen, maar een oecumenische balans zoeken tussen fossiel en duurzaam. Eigenlijk volgens Lutheraanse traditie: geleidelijk hervormen. Ook omdat de mensen, alles afwegende, bij energie leveringszekerheid willen. En de leveringszekerheid in het geloof is iets dat Luther enerzijds bestreed (aflaathandel) en anderzijds de mensen wel wilde blijven bieden: perspectief. In het nieuwe kabinet is Luther beter vertegenwoordigd dan Lenin.
Frank A.M. van den Heuvel is werkzaam op het gebied van Public Affairs & toezicht