Vlak na de Russische inval in Oekraïne besloot de Europese Commissie om voor het einde van het jaar twee derde minder gas uit Rusland te halen. In 2030 mag er helemaal geen olie, gas en steenkolen meer uit Rusland worden geïmporteerd. Het plan, REPowerEU, moet ons meer geopolitieke slagkracht geven tegen het regime-Poetin.
Dit plan en de oliesancties moeten in de woorden van Commissievoorzitter Von der Leyen, de ‘oorlogsmachine’ stoppen. Helaas hebben talloze studies over sancties aangetoond dat dit soort maximale doelstellingen in de praktijk onhaalbaar zijn. We weten dat een groot, autocratisch geregeerd land niet goed onder druk kan worden gezet als dat land op steun van een belangrijk deel van de wereld kan blijven rekenen.
“Mijn grote probleem is dat de Europese Commissie zich op gasgebied chantabel voor Rusland heeft gemaakt”
De huidige Westerse sancties worden door ruim 40 van de ruim 190 landen gesteund. Belangrijke landen als India stellen zich neutraal op en kopen grote hoeveelheden Russische olie voor afbraakprijzen.
Mijn grote probleem is dat de Europese Commissie zich op gasgebied chantabel voor Rusland heeft gemaakt. Keer op keer heb ik op deze plek gesteld dat de Amerikanen een punt hadden met hun bedenkingen over Nord Stream 2. Ik gaf zelfs Trump gelijk toen hij Bondskanselier Merkel verweet met de nieuwe pijpleiding de Russische staatskas verder te spekken en daarmee de opbouw van de Russische krijgsmacht te faciliteren. Dat stond volgens Trump haaks op het Amerikaanse commitment ten aanzien van de verdediging van Duitsland tegen datzelfde land. De gasafhankelijkheid van Rusland was geopolitiek gezien gebaseerd op de foute veronderstelling dat het in Russisch belang zou zijn onder alle omstandigheden gas te leveren. Niet dus.
“De gasprijzen en daarmee de inflatie zouden zonder de EU-maatregelen nooit deze recordhoogtes hebben bereikt”
Alle haren gingen bij mij recht overeind staan toen de Commissie met droge ogen beweerde dat we met twee derde van het Russische gas af kunnen, maar niet zonder het resterende derde deel. Want daarmee maakte de Commissie zich in mijn ogen kwetsbaar voor chantage. Mijn voorspelling was dat Poetins meest effectieve respons, het verder afknijpen van de toevoer van gas zou zijn en die af en toe helemaal te stoppen. Ook dit gebeurde. Daarmee werd dit EU-besluit een van de stomste die ik tot nu toe gezien heb.
Mogelijk lukt het om warm de winter door te komen en de industrie draaiende te houden. Maar het leed is al geschied. Toegegeven, de gasprijzen stegen al als gevolg van de economische opleving na de coronacrisis, de wereldwijd toenemende vraag en het stopzetten van de Groningse gaswinning. Maar de gasprijzen en daarmee de inflatie zouden zonder de EU-maatregelen nooit deze recordhoogtes hebben bereikt. In Duitsland leidde dit zelfs tot paniek over de gasvoorziening. Helaas is een Duits probleem ook ons probleem. De neveneffecten zijn dramatisch. Mensen komen financieel in de problemen en kunnen met de voeten gaan stemmen. Populisten die roepen dat zij de inflatie kunnen beteugelen en voor een warme winter kunnen zorgen zien hun kans. Dat dan de steun voor Oekraïne verder afkalft, hoeft geen betoog.
Het EU-besluit is een klassieke fout van een sanctie of maatregel die zonder inzicht in de brede effecten is opgelegd. Beter was geweest om juist sancties in het vooruitzicht te stellen voor het geval Poetin aan de gaskraan zou komen. Ook had men de afname van energie-importen uitsluitend moeten koppelen aan de energietransitie. Dan zou de financiering van de ‘oorlogsmachine’ inderdaad niet zijn getroffen. Maar er is geen enkel voorbeeld van een land dat zijn militaire avonturen onder druk van sancties stopte. Ik steun sancties die Poetin treffen, maar heb bedenkingen tegen sancties en maatregelen die ons ook heel hard raken en ons chantabel maken.