Martien Visser over windpark Borssele, het goedkoopste ter wereld
"Windpark Borssele: het goedkoopste ter wereld". Aldus een juichend persbericht van het Ministerie van Economische zaken. En dat is terecht. De lage kosten betekenen een meevaller voor de Nederlandse belastingbetaler en een doorbraak voor offshore wind. Voor een groot deel is dit succes te danken aan minister Kamp en zijn ambtenaren. Toch jammer dat er naast het fenomeen "Kamervragen" niet zoiets als "Kamercomplimenten" bestaat.Eerst even de feiten. Het Deense energiebedrijf Dong gaat twee windparken (I en II) op zee realiseren voor slechts 7,27 €ct per kWh. Ter vergelijking: de elektriciteit van het vorige windpark, Gemini, kost 16,9 €ct per kWh. De windsnelheid en waterdiepte zijn voor beide parken gelijk. Op Borssele komen er 8 MW windturbines, terwijl Gemini 4 MW turbines heeft. Een verschil is voorts dat de zeekabel van Borssele naar de kust door TenneT wordt gelegd en betaald, terwijl de bouwers van Gemini deze kabel zelf moesten leggen en betalen. De kosten van de zeekabel voor Borssele bedragen overigens 1.4 €ct/kWh, wat de totale kosten voor elektriciteit uit het Borssele Windpark voor de Nederlandse mark op 8.67 €ct/kWh brengt.
Maar het grootste verschil in de kosten van Borssele en Gemini komt voort uit het beleid van het ministerie van Economische Zaken. Zo is bij Borssele gekozen voor een zeelocatie op ruim 20 km uit de kust, terwijl Gemini 85 km van het vaste land ligt. Niet alleen betekent dat veel kortere zeekabels, maar ook kortere transportafstanden voor het materieel en straks goedkoper onderhoud. Bovendien heeft het ministerie besloten binnenkort ook Borssele III en IV te laten bouwen. Dat levert TenneT interessante schaalvoordelen op.
Ook heeft Economische Zaken de volledige regie op de planontwikkeling naar zich toegetrokken. Het ministerie heeft daarbij het "business model" van commercieel opererende ondernemingen vergaand gekopieerd. Zo is er vooraf uitgebreid onderzoek verricht naar bodemgesteldheid, windsnelheden, maximale golfhoogtes, naar wrakken, oude munitie, enzovoorts. Die informatie is aan geïnteresseerde partijen ter beschikking gesteld. Ook heeft het ministerie de vergunningen geregeld, inclusief het opstellen van de milieueffectrapportage. Het gevolg is dat de benodigde tijd om het windmolenpark te realiseren, nadat de subsidie is toegekend, bijna is gehalveerd. Niet onbelangrijk, in de huidige onzekere tijd.
Ook neemt Economische Zaken, eveneens conform het business model van commercieel opererende ondernemingen, het marktrisico op zich. Daardoor zijn de bouwers van Borssele verzekerd van een vaste vergoeding per geleverde kilowattuur, ongeacht de ontwikkeling van de elektriciteitsprijzen op de markt. Het resultaat van deze ondernemende aanpak is dat de risico's voor de bouwers van het windpark fors zijn afgenomen. Zij kunnen daardoor een scherpe offerte doen. Een goedkoop windpark is het resultaat. Namens alle belastingbetalers: dank minister Kamp!
“"Dong is een tweede voorbeeld van een succesvol ondernemende overheid"”
Borssele is door Economische Zaken ontwikkeld op basis van een
geïntegreerde benadering van productie en netwerk. Forse kostenvoordelen zijn
het resultaat. Echter, hierdoor neemt het ministerie niet alleen de facto de investeringsbeslissingen over
de windparken, maar ook over de kabels van TenneT. Of denkt u dat de
"onafhankelijke" netbeheerder TenneT nog echte vrijheid heeft om te besluiten
de kabel naar Borssele niet aan te leggen?
De geïntegreerde benadering van Economische Zaken is niet onopgemerkt gebleven.
De Europese Commissie stelt in haar advies aan de ACM over de aanwijzing van
TenneT tot "Netbeheerder van het net op zee" dat de invloed van het ministerie op
de besluitvorming door TenneT in strijd is met de Europese splitsingsvereisten.
EZ bemoeit zich immers nu zowel met energieproductie als met netwerken. Grappig
genoeg verwijst de Commissie daarbij trouwens niet de rol van MinEZ bij de windparken,
maar naar hun aandeelhouderschap van EBN
en GasTerra. Alsof dat wat te maken heeft met een zeekabel ... Afijn.
ACM heeft de Europese bezwaren, kort gezegd, volledig genegeerd en TenneT ondertussen
aangewezen al "onafhankelijk Netbeheerder van het net op zee". De ACM heeft daarmee
terecht de belangen van de energietransitie en de Nederlandse belastingbetaler laten
prevaleren boven de nogal strikte interpretatie door de Commissie van de Europese
splitsingsvereisten. Ik denk evenwel dat deze opstelling in de directiekamers
van Eneco en Delta tot de nodige gefronste wenkbrauwen heeft geleid. Want
waarom mogen productie en netwerken wel samenkomen bij EZ en niet bij Eneco en
Delta?
Dong is een tweede voorbeeld van een succesvol ondernemende overheid. Althans,
het merendeel van de aandelen van Dong is in handen van de Deense overheid en die
heeft aangegeven haar controlerende belang te willen behouden. Dong heeft in
het verleden volop geprofiteerd van het Deense windbeleid, evenals de andere
Deense bedrijven. Nu Denemarken grotendeels is overgegaan op windenergie, wordt
de opgedane kennis internationaal te gelde gemaakt. Het klimaat is de grote
winnaar.
Zouden we dat als Nederland ook kunnen? Het PBL stelde recent voor "te starten met de
oprichting van een CCS-bedrijf, bijvoorbeeld in een publiek-private
samenwerking, voor transport en opslag van CO2 en met
de Rijksoverheid als belangrijke aandeelhouder". Dat is alvast
een idee. We kunnen daarmee eerst de Nederlandse CO2-emissies gaan beperken, en
vervolgens via een internationale uitrol mondiaal van betekenis zijn en er met
onze Hollandse koopmansgeest nog geld aan verdienen ook.
Terug naar offshore wind, die nu elektriciteit kan leveren voor 8,67 €ct
per kWh. En verdere prijsdalingen in het verschiet, want er valt nog veel te
ontwikkelen. In vergelijking daarmee liggen de kosten voor wind-op-land volgens
ECN tussen 7.0 en 9.3 €ct per kWh. Die kosten zijn afhankelijk van de gemiddelde
windsnelheid ter plaatse. Dat betekent dat windenergie in het binnenland, waar
het minder waait dan aan de kust, nu al bijna 10% duurder is dan offshore wind.
en in die vergelijking zit niet eens dat de wind boven zee minder wispelturig is
dan boven land. Denkt u ook dat wind-op-land slechts een tijdelijk fenomeen is?
Martien Visser is lector energietransitie & netintegratie, Hanzehogeschool Groningen en Senior Advisor International Business bij Gasunie