Zoeken

Namens alle belastingbetalers: dank minister Kamp!

Martien Visser over windpark Borssele, het goedkoopste ter wereld

"Windpark Borssele: het goedkoopste ter wereld". Aldus een juichend persbericht van het Ministerie van Economische zaken. En dat is terecht. De lage kosten betekenen een meevaller voor de Nederlandse belastingbetaler en een doorbraak voor offshore wind. Voor een groot deel is dit succes te danken aan minister Kamp en zijn ambtenaren. Toch jammer dat er naast het fenomeen "Kamervragen" niet zoiets als "Kamercomplimenten" bestaat.

Eerst even de feiten. Het Deense energiebedrijf Dong gaat twee windparken (I en II) op zee realiseren voor slechts 7,27 €ct per kWh. Ter vergelijking: de elektriciteit van het vorige windpark, Gemini, kost 16,9 €ct per kWh. De windsnelheid en waterdiepte zijn voor beide parken gelijk. Op Borssele komen er 8 MW windturbines, terwijl Gemini 4 MW turbines heeft. Een verschil is voorts dat de zeekabel van Borssele naar de kust door TenneT wordt gelegd en betaald, terwijl de bouwers van Gemini deze kabel zelf moesten leggen en betalen. De kosten van de zeekabel voor Borssele bedragen overigens 1.4 €ct/kWh, wat de totale kosten voor elektriciteit uit het Borssele Windpark voor de Nederlandse mark op 8.67 €ct/kWh brengt.

Maar het grootste verschil in de kosten van Borssele en Gemini komt voort uit het beleid van het ministerie van Economische Zaken. Zo is bij Borssele gekozen voor een zeelocatie op ruim 20 km uit de kust, terwijl Gemini 85 km van het vaste land ligt. Niet alleen betekent dat veel kortere zeekabels, maar ook kortere transportafstanden voor het materieel en straks goedkoper onderhoud. Bovendien heeft het ministerie besloten binnenkort ook Borssele III en IV te laten bouwen. Dat levert TenneT interessante schaalvoordelen op.

Ook heeft Economische Zaken de volledige regie op de planontwikkeling naar zich toegetrokken. Het ministerie heeft daarbij het "business model" van commercieel opererende ondernemingen vergaand gekopieerd. Zo is er vooraf uitgebreid onderzoek verricht naar bodemgesteldheid, windsnelheden, maximale golfhoogtes, naar wrakken, oude munitie, enzovoorts. Die informatie is aan geïnteresseerde partijen ter beschikking gesteld. Ook heeft het ministerie de vergunningen geregeld, inclusief het opstellen van de milieueffectrapportage. Het gevolg is dat de benodigde tijd om het windmolenpark te realiseren, nadat de subsidie is toegekend, bijna is gehalveerd. Niet onbelangrijk, in de huidige onzekere tijd.

Ook neemt Economische Zaken, eveneens conform het business model van commercieel opererende ondernemingen, het marktrisico op zich. Daardoor zijn de bouwers van Borssele verzekerd van een vaste vergoeding per geleverde kilowattuur, ongeacht de ontwikkeling van de elektriciteitsprijzen op de markt. Het resultaat van deze ondernemende aanpak is dat de risico's voor de bouwers van het windpark fors zijn afgenomen. Zij kunnen daardoor een scherpe offerte doen. Een goedkoop windpark is het resultaat. Namens alle belastingbetalers: dank minister Kamp!
“"Dong is een tweede voorbeeld van een succesvol ondernemende overheid"”

Borssele is door Economische Zaken ontwikkeld op basis van een geïntegreerde benadering van productie en netwerk. Forse kostenvoordelen zijn het resultaat. Echter, hierdoor neemt het ministerie niet alleen de facto de investeringsbeslissingen over de windparken, maar ook over de kabels van TenneT. Of denkt u dat de "onafhankelijke" netbeheerder TenneT nog echte vrijheid heeft om te besluiten de kabel naar Borssele niet aan te leggen?

De geïntegreerde benadering van Economische Zaken is niet onopgemerkt gebleven. De Europese Commissie stelt in haar advies aan de ACM over de aanwijzing van TenneT tot "Netbeheerder van het net op zee" dat de invloed van het ministerie op de besluitvorming door TenneT in strijd is met de Europese splitsingsvereisten. EZ bemoeit zich immers nu zowel met energieproductie als met netwerken. Grappig genoeg verwijst de Commissie daarbij trouwens niet de rol van MinEZ bij de windparken, maar naar hun aandeelhouderschap van EBN en GasTerra. Alsof dat wat te maken heeft met een zeekabel ... Afijn.

ACM heeft de Europese bezwaren, kort gezegd, volledig genegeerd en TenneT ondertussen aangewezen al "onafhankelijk Netbeheerder van het net op zee". De ACM heeft daarmee terecht de belangen van de energietransitie en de Nederlandse belastingbetaler laten prevaleren boven de nogal strikte interpretatie door de Commissie van de Europese splitsingsvereisten. Ik denk evenwel dat deze opstelling in de directiekamers van Eneco en Delta tot de nodige gefronste wenkbrauwen heeft geleid. Want waarom mogen productie en netwerken wel samenkomen bij EZ en niet bij Eneco en Delta?

Dong is een tweede voorbeeld van een succesvol ondernemende overheid. Althans, het merendeel van de aandelen van Dong is in handen van de Deense overheid en die heeft aangegeven haar controlerende belang te willen behouden. Dong heeft in het verleden volop geprofiteerd van het Deense windbeleid, evenals de andere Deense bedrijven. Nu Denemarken grotendeels is overgegaan op windenergie, wordt de opgedane kennis internationaal te gelde gemaakt. Het klimaat is de grote winnaar.

Zouden we dat als Nederland ook kunnen? Het PBL stelde recent voor "te starten met de oprichting van een CCS-bedrijf, bijvoorbeeld in een publiek-private samenwerking, voor transport en opslag van CO2 en met de Rijksoverheid als belangrijke aandeelhouder". Dat is alvast een idee. We kunnen daarmee eerst de Nederlandse CO2-emissies gaan beperken, en vervolgens via een internationale uitrol mondiaal van betekenis zijn en er met onze Hollandse koopmansgeest nog geld aan verdienen ook.

Terug naar offshore wind, die nu elektriciteit kan leveren voor 8,67 €ct per kWh. En verdere prijsdalingen in het verschiet, want er valt nog veel te ontwikkelen. In vergelijking daarmee liggen de kosten voor wind-op-land volgens ECN tussen 7.0 en 9.3 €ct per kWh. Die kosten zijn afhankelijk van de gemiddelde windsnelheid ter plaatse. Dat betekent dat windenergie in het binnenland, waar het minder waait dan aan de kust, nu al bijna 10% duurder is dan offshore wind. en in die vergelijking zit niet eens dat de wind boven zee minder wispelturig is dan boven land. Denkt u ook dat wind-op-land slechts een tijdelijk fenomeen is?

Martien Visser is lector energietransitie & netintegratie, Hanzehogeschool Groningen en Senior Advisor International Business bij Gasunie

Martien Visser

Martien Visser is lector energietransitie & netintegratie, Hanzehogeschool Groningen en Manager Corporate Strategy bij Gasunie. Hij schrijft zijn column op persoonlijke titel. Zijn mening komt niet noodzakelijkerwijs overeen met die van de Hanzehogeschool of Gasunie. Martien is te volgen via Twitter op @BM_Visser