Mart van Bracht, TNO: "Nederlands is behoorlijk innovatief in energie"
Hoe innovatief is de Nederlandse energiewereld?"Nederland blaast internationaal een behoorlijk partijtje mee. In een club van Europese gerenommeerde onderzoeksorganisaties als de European Energy Research Association, waarvan TNO ook lid is, doen aan zowat alle onderzoeksprogramma's Nederlandse partijen mee. In een aantal gevallen zijn we zelfs heel prominent betrokken, zoals op het gebied van gas, zonne-energie, smart grids, energiebesparing en CCS (CO2-afvang en -opslag). Maak je een optelsom van alle initiatieven, dan zit Nederland in de EERA zelfs in de top vijf, vlak achter landen als Frankrijk en Duitsland. Dat vind ik een knappe prestatie."
Heeft Nederland in uw ogen een duidelijke onderzoekagenda voor energie?
"Sinds 2012 is er topsectorenbeleid met ook de Topsector Energie. Die is weer opgedeeld in acht deelonderwerpen met ieder hun eigen onderzoekagenda. In combinatie met het Energieakkoord is dat een aanzienlijke verbetering vergeleken met vijf jaar geleden, toen er helemaal geen kader was. Maar nu het Topsectorprogramma Energie een paar jaar draait, is het een goed moment om te evalueren of we als sector niet te veel dingen tegelijk beetpakken. Kunnen we door wat te schrappen niet meer snelheid kunnen maken? We zouden onszelf twee vragen moeten stellen: Waar kan innovatie zonder overheidssteun? En welke innovaties hebben we nodig om ons energiesysteem te vernieuwen op de wat kortere termijn?
Met het Energieakkoord is het beleid nu sterk gefocust op duurzame bronnen, met onderzoeksdoelen die ver weg liggen in de tijd. Maar voordat zonne-energie als bron met het meeste toekomstperspectief zover is ontwikkeld dat toepassing op hele grote schaal mogelijk is, zijn we wel een jaar of tien, twintig verder. Het zelfde geldt voor opslag van energie. Dat dit vraagstuk wordt opgelost is buitengewoon belangrijk, maar ik durf nu nog niet te zeggen welke techniek het wordt. Volledige verduurzaming van het energiesysteem duurt dus nog wel even. We hebben dus nog een tijd fossiele brandstoffen nodig. Extra aandacht is daarom nodig voor de vraag hoe we duurzame en traditionele energie op een efficiënte manier in een systeem kunnen accommoderen, in plaats van onnodig lang doorgaan in de oude modus op basis van fossiele brandstoffen. Dan moet je zoeken naar een oplossing waarbij je zo weinig mogelijk kolen gebruikt en dat je bij gebruik van kolen CO2 opslaat onder de grond."
““De grote impact van innovatie komt toch pas als de grote jongens zich ermee gaan bemoeien””
Is de afstemming van Nederlands
onderzoek met dat van onze buurlanden goed geregeld?
"Er is veel contact
met onderzoeksinstituten over de grens, maar er is geen nauwe samenwerking in
het kader van een gemeenschappelijk
Europees onderzoeksprogramma dat gebaseerd is op een visie. Dat is ook
begrijpelijk, want er is geen Europees energiebeleid. Ieder land heeft nog zijn
eigen energiesysteem. Dat van Nederland is volledig gebaseerd op gas, en bijvoorbeeld
dat van Denemarken op wind, en dat van België en Frankrijk op kernenergie. Dus
maken landen verschillende keuzes, met subsidies en het verdisconteren van prijzen
en dus ook bij onderzoek. Er wordt wel gepraat over een gemeenschappelijk
Europees energiebeleid, maar voor we zover zijn, zijn we jaren verder. Al
versnelt de buitenwereld dat proces nu. Nog maar een jaar geleden ging het in
Brussel alleen over klimaatproblematiek en verduurzaming. Maar vooral door de
spanningen met Moskou als gevolg van de crisis in de Oekraïne, staat nu
leveringszekerheid bovenaan de agenda. Hoe zorgen we er als Europese landen met
elkaar voor dat we minder afhankelijk worden van gas uit Rusland? De
schaliegasrevolutie in de VS en de kolenrevolutie in China zijn ook van die ingrijpende
ontwikkelingen die Europa dwingen tot het uitstippelen van een
gemeenschappelijk energiebeleid."
Legt Nederland voldoende prioriteit bij
onderzoek naar energie?
"Iedereen in de sector is nu doordrongen van de noodzaak van innovatie en
dat dit actief beleid vereist. Minister Kamp (Economische Zaken) heeft er in
ieder geval voor gezorgd dat energie in het topsectorenbeleid zit en blijft. Dankzij
hem ligt er met het Energieakkoord ook voor de
eerste keer een route naar de toekomst. Op dit plan kan je veel kritiek
hebben; de energietransitie kan op een andere wijze waarschijnlijk efficiënter
en economischer. Maar de echte waarde van het akkoord is dat de hele sector zich
kan vinden in dit compromis. Dat is heel belangrijk."
Wat kan de energiesector doen om kennis
te gelde te maken?
"De energiesector is nog behoorlijk behoudend. De liberalisering is al tien
jaar een feit, maar de cultuur bij energiebedrijven is toch nog een beetje die
van het nutsbedrijf van weleer. Het ondernemer zijn zit nog niet zo in het
bloed. Het vergt een andere manier van denken. Dat moet nog indalen. De kleine
nieuwe spelers die er nu bij komen, zien geld verdienen aan verduurzaming wel van
meet af aan als hun hoofdtaak. Dat helpt enorm. Het zorgt voor reuring. Maar de
grote impact van innovatie komt toch pas als de grote jongens zich ermee gaan
bemoeien. TNO is actief in veel industriële sectoren. Sommige daarvan zijn zeer
vernieuwend en hebben hele sterke valorisatieprogramma's. Vooral de hightechsector
is heel goed in kennis snel naar de markt brengen. Mijn advies aan bedrijven in
de energiesector is dan ook: ga gewoon eens kijken bij sectoren die het te
gelde maken van kennis goed op orde hebben."