Nieuwe samenwerkingsverbanden smeden, krachten bundelen en cross-over oplossingen creëren voor een duurzame toekomst. Dat zijn de doelen van Springtij Forum, dat deze week weer plaatsvindt op Terschelling. In een inspirerende omgeving vol kunst, kennis en natuur, staat tijdens drie van de zestig sessies de energietransitie centraal.
Met Terschelling als fraai decor vormt Springtij Forum het jaarlijkse fysieke hoogtepunt van de Stichting Springtij, die ‘mensen wil verenigen die echt een verschil kunnen maken in de duurzame transitie’. Op het Waddeneiland werken honderden deelnemers uit de politiek, overheid, bedrijfsleven, kennisinstituten en sociaal middenveld van woensdag 22 tot en met vrijdag 24 september aan de duurzame uitdagingen van Nederland, nadrukkelijk met de bedoeling samen vermeende impasses en grenzen te doorbreken en tot concrete oplossingen te komen. ‘Luisteren naar de stemmen die niet gehoord worden’ is dit jaar het thema, dat verwijst naar ‘de stem van mensen die in de toekomst leven, de stem van de natuur, de stem van mensen die veraf leven en de stem van de niet-stemmer, de mensen die zich ‘gepakt voelen’ door de overheid.’
“Last but not least moet de Warmetewet zo snel mogelijk worden ingevoerd”
Van de drie sessies op Springtij Forum die in het teken van de energietransitie staan, kan er één direct worden gelinkt aan de veelgeprezen ambitie van energiebedrijf Eneco om niet pas in 2050 maar al in 2035 energieneutraal te zijn. De titel ‘Van wie is scope 3?’ verwijst naar de drie scopes die worden onderscheiden als het gaat om de CO2-uitstoot. De ambitie van Eneco heeft niet alleen betrekking op de eigen activiteiten (scope 1 en 2), maar strekt zich uit tot de energie die wordt geleverd aan klanten (scope 3). “Aan de basis van ons One Planet plan ligt een sterke intrinsieke motivatie, van mij persoonlijk en van al onze medewerkers”, verzekert As Tempelman, CEO van Eneco en een van de sprekers op Springtij Forum. “Ook tijdens dit event hopen we organisaties, bedrijven en overheden te motiveren en inspireren en staan we open voor nieuwe samenwerkingen en coalities. Want één ding is zeker: het spel is op de wagen. De komende twee jaar is het zaak het besef van urgentie te vertalen naar concrete acties.”
Daarbij is volgens Tempelman een belangrijke rol weggelegd voor de overheid. “We gaan de doelen in het Klimaatakkoord niet halen als er de komende twee jaar geen belangrijke en consistente beleidskeuzes worden gemaakt, bijvoorbeeld over de 10 gigawatt aan windenergie die er op zee bij moet komen. Waar? Hoe? Er moeten ook snel knopen worden doorgehakt als het gaat om de elektrificatie van de industrie en de verduurzaming van de warmtevoorziening van woningen via warmtenetten. Linksom of rechtsom moeten de onrendabele toppen in de business cases worden weggenomen. De energiebelasting op elektriciteit voor huishoudens moet daarnaast omlaag en aanpassing van de belastingwetgeving en een effectievere CO2-beprijzing moeten de CO2-uitstoot van de glastuinbouw terugdringen. Last but not least moet de Warmetewet zo snel mogelijk worden ingevoerd.”
“Slimme IT-oplossingen kunnen helpen om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen”
Belangrijk is volgens Tempelman ook dat de diverse (semi-)overheden in goed overleg bepalen wie waar de regie neemt. “Om het behapbaar te maken gaat mijn voorkeur daarbij uit naar een gebiedsgerichte aanpak, met verschillende regierollen voor bijvoorbeeld de Noordzee, de Haven van Rotterdam en de regio Groningen/Delfzijl. Op die manier kun je het bedrijfsleven er al in een zo vroeg mogelijk stadium bij betrekken.”
In navolging van Eneco, voegt Tempelman er aan toe, moet het bedrijfsleven niet wachten tot de overheid beleidskeuzes heeft gemaakt en de regierollen heeft verdeeld. “Bold goals op het gebied van duurzaamheid zijn mooi, maar het is zaak om ze zo snel mogelijk te vertalen naar concrete stappen. Wij zijn ook pas naar buiten getreden met ons One Planet plan toen we in grote lijnen, zonder in technische details te verzanden, in beeld hadden hóe we in 2035 energieneutraal denken te kunnen worden.”
‘What’s in IT for you? - De rol van data in een duurzaam energiesysteem’ luidt de prikkelende titel van de tweede sessie op Springtij Forum die niet los kan worden gezien van de energietransitie. “Zowel aan de aanbodkant als aan de vraagkant vereist een duurzaam energiesysteem veel flexibiliteit,” vertelt Olof van der Gaag, directeur van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) en moderator van deze sessie. “Zon en wind zijn variabele energiebronnen en aan de vraagkant is sprake van steeds grotere schommelingen. Die kun je maar ten dele opvangen met meer regelbare centrales. Slimme IT-oplossingen kunnen helpen om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen.”
“Er is veel weerstand tegen weilanden vol zonnepanelen, terwijl die heel hard nodig zijn”
Volgens Van der Gaag wordt daar al volop mee geëxperimenteerd. “Chemisch concern Nouryon laat zijn fabrieken al meebewegen met het aanbod van elektriciteit: hoe meer aanbod er is, hoe meer er wordt geproduceerd. En 500 Tesla-rijders doen mee aan een pilot waarbij het opladen van hun auto’s ’s nachts op elkaar wordt afgestemd, met optimale laadefficiency als resultaat.” Het valt Van der Gaag op dat IT-bedrijven steeds beter vertegenwoordigd zijn op congressen die zijn gewijd aan de energietransitie. “Ze beginnen in de gaten te krijgen dat het een enorme groeimarkt voor ze is.” In dat verband is de NVDE-directeur ook blij met de deelname van KPN aan Springtij Forum. “RvB-lid Marieke Snoep gaat met manager Innovatie Aart Jan Zwartscholten van Stedin in debat hoe IT en de energietransitie elkaar vooruit kunnen helpen. Daarbij komen aspecten als privacy, vertrouwen en gedragsverandering aan bod. KPN verzorgt daarnaast een expositie met audiotour, die laat zien hoe IT oplossingen kan bieden bij lokale energie-uitdagingen. Ik ben daar heel benieuwd naar, want over het algemeen zijn IT-bedrijven heel goed in dergelijke experiences, simpelweg omdat ze er veel meer ervaring mee hebben.” Van der Gaag hoopt op een inspirerend debat en verwacht dat op Terschelling de kiem wordt gelegd voor nieuwe vormen van samenwerking. “De IT-sector en de energiewereld hebben veel meer met elkaar te maken dan ze tot nu toe misschien wel dachten. En ze hebben elkaar nodig ook, met de energietransitie als lachende derde.”
‘Zandkastelen en zonnepanelen’ luidt de titel van de derde sessie op Springtij Forum die in het teken staat van de energietransitie. “Er is veel weerstand tegen weilanden vol zonnepanelen, terwijl die heel hard nodig zijn om voldoende duurzame elektriciteit op te wekken,” vertelt oprichter Marieke Rietbergen van Design Innovation Group (DIG), dat ‘met haar opdrachtgevers toekomst- perspectieven en oplossingen voor een wereld in transitie ontwerpt’. “Het is dus zaak die weerstand te overwinnen. Dat kan door de zonnepanelen weg te werken in het landschap, bijvoorbeeld met schaamgroen, of door ze zo te ontwerpen dat mensen er geen moeite meer mee hebben. Of beter nog: dat ze ze aantrekkelijk gaan vinden.”
In beide gevallen is het volgens Rietbergen zaak de zonnepanelen te combineren met een investering in de biodiversiteit. “Uit onderzoek blijkt dat het bovendien belangrijk is dat omwonenden bij het ontwerpproces worden betrokken. Dat schept een band met de zonnepanelen. Het worden hún zonnepanelen: Ze leveren duurzame energie op en ze zijn nog eens mooi op te zien ook.” De eerste ervaringen met die werkwijze zijn gedaan in Nauerna, waar zonnepanelen op een voormalige vuilstortplaats voorzien zijn van verschillende prints of op bepaalde, golvende manieren zijn gerangschikt. Rietbergen: “Dat geeft een prachtig effect als je er langs rijdt of loopt. Die esthetiek is een van de drie waarden waarmee we tijdens een workshop op Springtij Forum gaan ontwerpen. De andere twee zijn ‘grootschalig’ en ‘biodiversiteit’.”
Aan de deels door energieleverancier Vattenfall georganiseerde workshop op het strand van Terschelling doen circa veertig mensen mee, waaronder vertegenwoordigers van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en enkele energiebedrijven. Rietbergen, lachend: “Hun creativiteit krijgt letterlijk en figuurlijk echt alle ruimte. In het verleden is al gebleken dat dit een heel effectieve methode is om, met onze creatieve intelligentie als katalysator, op een slimme en herhaalbare manier snel tot nieuwe oplossingen te komen. Wie weet worden ze binnenkort al in de praktijk gebracht, in de zonneparken die Vattenfall gaat bouwen.”