Nóg meer LNG uit de VS importeren, dat voorstel deed Ursula von der Leyen na de verkiezingswinst van Donald Trump. Niet verstandig, vind ik. De EU moet eerder minder dan meer afhankelijk worden van Trump’s Verenigde Staten, ook op energiegebied. Wat de EU daarvoor in de eerste plaats nodig heeft, is een drill baby drill-mentaliteit.
Twee weken voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen noemde Donald J. Trump de EU een mini-China. En dat was geen compliment. “They don't take our cars, they don't take our farm products, they don't take anything.” En dus vindt hij dat de EU veel meer Amerikaanse spullen moet kopen. Zo niet, dan komen er ‘tariffs’. Nu hebben heel veel landen dat dreigement ontvangen, dus écht opvallend was het niet. De reactie van de Europese Commissie (EC) was dat echter wél.
“Bedrijven kopen LNG, regeringen niet”
Direct na de verkiezingen deed EC-president Ursula von der Leyen een aanbod: de EU kan meer Amerikaans LNG afnemen. “We still get a whole lot of LNG via Russia, from Russia. And why not replace it with American LNG, which is cheaper, and brings down our energy prices”, was haar argument. Overigens pleitte eind november ook ECB-president Christine Lagarde voor meer import uit de VS en ‘samenwerking’ met Trump om een handelsoorlog te voorkomen.
Eerst wat feiten. Amerikaanse LNG is in principe niet goedkoper dan Russische. Voor beide is de TTF-prijs leidend. Dat het inruilen van de een voor de ander tot lagere energieprijzen leidt, is dus geen gegeven. Sterker nog, op korte termijn afscheid nemen van Russische LNG – waarvoor inmiddels tien EU-lidstaten pleiten – zou ook voor een prijsstijging kunnen zorgen. Bovendien, niet onbelangrijk: de EU zit niet aan het stuur. Bedrijven kopen LNG, regeringen niet.
“De kans is groot dat Amerika onze importafhankelijkheid op enig moment zal gebruiken als drukmiddel”
Nog een feit. Van al het gas dat de EU gebruikt, wordt zo’n 95% geïmporteerd. LNG maakt daarvan zo’n 40% uit. En van al dat LNG is de VS de grootste leverancier met een aandeel van 40%. Rusland levert zo’n 20%. Zouden de Amerikanen – ’s werelds grootste olie- en gasproducent – dat aandeel overnemen, dan zou de EU voor 60% van z’n LNG afhankelijk zijn van de VS; een land dat president Trump een nieuw tijdperk van ‘energiedominantie’ heeft beloofd.
De kans is groot dat Amerika onze importafhankelijkheid op enig moment zal gebruiken als drukmiddel. Vergeet niet dat Trump’s macht met een meerderheid in zowel het Huis als de Senaat nu groter is dan in zijn eerste termijn. Bovendien heeft hij zich omringd met loyalere, en op een aantal terreinen competentere uitvoerenden. Ook maakt Trump geen geheim van zijn belangrijkste doel: de VS nóg machtiger maken, zelfs als dat ten koste gaat van traditionele bondgenoten.
“De EU moet onder ogen zien dat het naoorlogse, trans-Atlantische bondgenootschap niet meer bestaat”
Zijn verbijsterende dreigement om desnoods met militair ingrijpen Groenland in te lijven, onderdeel van het koninkrijk van NAVO-bondgenoot Denemarken, spreekt in dat kader boekdelen. Maar minstens zo verbijsterend waren de milde reacties in Europa op dat dreigement. Voor een klassieke bully, wat Trump in feite is, is dat eerder het signaal om nog een stapje verder te gaan, dan om gas terug te nemen.
Volgens Malcolm Turnbull, de oud-premier van Australië die tijdens zijn eerste termijn hard met Trump in aanvaring kwam, is er maar één manier om niet het onderspit te delven en dat is kracht tonen en je teweerstellen tegen zijn dreigementen. Niet voor niets bewondert Trump sterke mannen als Poetin en Erdogan. Zelfs als Von der Leyens aanbod slechts een diplomatiek gebaar was, zal Trump het hebben opgevat als teken van zwakte.
Hoe confronterend ook, de EU moet onder ogen zien dat het naoorlogse, trans-Atlantische bondgenootschap niet meer bestaat. De na de Tweede Wereldoorlog opgebouwde internationale rechtsorde maakt in rap tempo plaats voor een multipolaire wereld waarin loyaliteit op basis van gemeenschappelijke waarden plaatsmaakt voor transactionele zakelijkheid. Een wereld waarin alleen macht telt. Dat vraagt een fundamentele omslag van de EU, ook op energiegebied.
“Net als Trump weten de Qatari’s dat de EU op energiegebied uiterst kwetsbaar is”
Om te beginnen heeft de EU een drill baby drill-mentaltiteit nodig. Oftewel een ‘alles uit de kast’-mentaliteit, om te beginnen voor mijnbouw en de winning van energie in de EU zelf. En dan niet alleen voor low carbon-energie – zon en wind, maar vooral ook biomassa en biogas, geothermie en kernenergie – maar ook voor de winning van fossiele energie. Trump’s opvallende aansporing, onlangs, aan de Britten om meer olie en gas op de Noordzee te winnen, snijdt in dat kader hout.
Bij import moet diversificatie leidend zijn: naar bron, leverancier en locatie. Versoepelen van huidige wet- en regelgeving mag daarbij geen taboe zijn. Is het dat wel, dan is het maar de vraag of de EU met de eisen die het bijvoorbeeld aan methaan-emissies stelt, überhaupt nog LNG kan importeren. Met de afname van de macht van de EU, neemt ook de macht af om aan andere landen onze standaarden, normen en waarden op te leggen.
Neem de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD). Qatar, ook een grote LNG-producent, gaf onlangs een hard waarschuwingsschot voor de boeg: mocht de EU boetes gaan opleggen voor het niet voldoen aan de CSDDD, dan zal het land de levering van LNG staken. “Ik bluf niet”, voegde de energieminister er nog fijntjes aan toe. Net als Trump weten de Qatari’s dat de EU op energiegebied uiterst kwetsbaar is.
Pragmatisch, dat is wat de EU de komende jaren vooral moet zijn. Vól inzetten op alle bronnen – met de nadruk op álle – van eigen bodem en bij import fanatiek aan risicospreiding doen. Daarbij is de kans groot dat de lat die we voor onszelf en anderen de afgelopen jaren steeds hoger hebben gelegd, omlaag moet. Het is niet anders.