Zoeken

Geopolitieke emoties in schalieland

Auteur

Hans Altevogt

Hans Altevogt: "Wie fossiele onafhankelijkheid wil, moet kijken naar zon en wind"

Twintig jaar geleden schreef ik Waddengas: van winning naar winnen. Daarin wilde ik de verspilling van gas en warmte toevoegen aan een publiek debat, waarin tot dan toe bodemdaling en natuurschade domineerden. Het goede nieuws van toen: er was veel gas te winnen door het aanwezige besparingspotentieel aan te boren. Efficiënter gasgebruik maakte de winning van waddengas vier keer overbodig, zo berekenden we in 1993.

Deze mindbomb bleek echter een blindganger, want tegen dovemansoren gericht.

Twintig jaar later: het gewonnen waddengas is verstookt, de CO2 is gebleven.

Als ik nu in het pamflet van toen overal het woordje waddengas zou vervangen door schaliegas, dan blijkt er niets veranderd. De verspilling van twintig jaar geleden is onverkort actueel: jaarlijks gooien we in Nederland aan restwarmte nog steeds het equivalent van maarliefst 15 miljard m3 aardgas onbenut weg. Dat is eenderde van al ons nationale gasverbruik.

Bij fossiele stroomproductie blijkt dat slechts 20-30 procent van de energie-input in elektriciteitscentrales nuttig wordt gebruikt door de afnemers (bron in hyperlink, zie pagina 21). De rest wordt in de productieketen als warmte geloosd naar lucht of water en verspild door eindgebruikers.

Het hebben, vermoeden en zoeken naar meer gas prikkelt tot verspilling en houdt die in stand. En andersom: de aanhoudende verspilling prikkelt tot het zoeken naar nieuwe onconventionele gasvoorraden, zoals schaliegas. Zo blijft verspilling binnen de fossiele comfortzone.

Die trend moet breken. Niet alleen in Nederland, want verspilling is mondiaal en systeemonafhankelijk. Zonder trendbreuk dreigt een klimatologisch armageddon van gigalomane omvang. Bij 3, 4 of 6º C temperatuurstijging op aarde doen politieke en economische macht er steeds minder toe. De veranderingen op aarde zijn dan niet van geopolitieke, maar van geografische aard: continenten krijgen nieuwe vormen, grenzen en klimaatzones. En ja, ook de geopolitieke machtsverhoudingen vinden ongetwijfeld een nieuw evenwicht tussen verliezers, want winnaars zijn er dan niet.

Kennelijk kan alleen doorleefde energieschaarste zorgen voor effectieve efficiency- en besparingsprikkels. Alleen een eeuwigdurend moratorium op de winning van schaliegas en de uitfasering van andere fossiele brandstoffen die schaarste helpen scheppen. Om te beginnen in Europa en dus ook in Nederland. Schaarste betekent immers hogere brandstofprijzen en dat maakt zowel besparen als de energietransitie van fossiel naar duurzaam economisch aantrekkelijk.

Wie fossiele en dus geopolitieke onafhankelijkheid wil, moet leren omhoog te kijken in plaats van naar de ondergrond, zo citeer ik vrijelijk professor Ad van Wijk, hoogleraar Future Energy Systems. Wind en zon zijn immers van niemand en lokaal ruim voorradig. Welk machtsblok daar als eerste mee begint, neemt een voorsprong qua energieonafhankelijkheid. De vraag is alleen of de huidige en toekomstige grootmachten ons en elkaar die geopolitieke onafhankelijkheid gunnen. Fossiele afhankelijkheid geeft immers meer macht over anderen dan duurzame onafhankelijkheid.

Een eeuwigdurend moratorium op de winning van schaliegas is de 21e eeuwse variant van de eeuwigdurende concessie op de winning van waddengas, die oliebedrijven in de vorige eeuw nog genoten. Alleen dan verdwijnt energieverspilling uit de fossiele comfortzone.

Hans Altevogt is campagneleider bij Greenpeace

Volg Energiepodium op Twitter: @energiepodium

Hans Altevogt