Voortgekomen uit Darel Consultancy, is Darel Education een non-profit organisatie met als primaire doelstelling het ‘vergroten van het draagvlak in de Nederlandse samenleving voor de beslissingen en activiteiten die nodig zijn om de energietransitie te laten slagen’. In het verlengde daarvan wordt onderwijs beschouwd als ‘de meest effectieve manier om begrip en consensus in de samenleving op te bouwen en gerichte, effectieve actie mogelijk te maken’.
“De masterclasses zijn niet alleen leerzaam, we zien en krijgen van jongeren terug dat ze er ook plezier in hebben”
Sinds de start in 2018 zijn de masterclasses voor jongeren daarbij een belangrijk instrument, dat van meet af aan financieel mede wordt ondersteund door Energie Beheer Nederland (EBN). Inmiddels hebben ruim 15.000 leerlingen op meer dan 130 scholen deelgenomen aan de masterclasses. Dankzij meer financiële armslag is de verwachting dat beide aantallen vanaf 2024 snel zullen toenemen. Tijdens het EnergieOntbijt op 16 januari in Den Haag, maakten Gasunie, TenneT en de Havenbedrijven Amsterdam en Rotterdam namelijk bekend dat zij zich bij het initiatief gaan aansluiten. “De masterclasses voorzien in een grote behoefte”, vertelde Bosma bij die gelegenheid. “Ze zijn niet alleen leerzaam, maar we zien en krijgen van jongeren terug dat ze er ook plezier in hebben. Daardoor dragen de masterclasses niet alleen bij aan inzicht in de vitale rol van energie in ons leven, maar versterken ze ook het draagvlak voor de energietransitie en de interesse van jongeren om daar mogelijk een rol in te spelen, bijvoorbeeld als arbeidskracht.”
“We zien een sterke stijging van het aantal boekingen; de verwachting is dat de teller eind 2024 op 25.000 leerlingen zal staan”
Bijna twee maanden later vertelt Bosma in het Darel-kantoor in Rotterdam dat er in 2024 twee keer zoveel geld beschikbaar is voor de Masterclass Energietransitie als vorig jaar. “We kunnen meer promotie maken en krijgen meer gastdocenten en lesmaterialen tot onze beschikking. Dat is ook nodig, want we zien een sterke stijging van het aantal boekingen. De verwachting is dat de teller eind 2024 op 25.000 leerlingen zal staan. Vanwege de maatschappelijke relevantie hoort de energietransitie eigenlijk stevig verankerd te worden in het curriculum van het voortgezet onderwijs en het MBO, maar dat is helaas een langzaam proces. Tot die tijd blijven we daarom vol inzetten op de masterclasses, als succesvol middel om zoveel mogelijk leerlingen te stimuleren om te discussiëren en na te denken over de energietransitie.”
-Darel Education is een non-profit organisatie. Waar wordt het geld van de publieke bedrijven voor gebruikt?
Bosma: “De masterclasses werden de afgelopen jaren voornamelijk verzorgd door de kernleden van Darel Education, aangevuld met energietransitie-specialisten van Darel Consultancy. Zij werden daarbij geassisteerd door enthousiaste studenten van TU Delft, Universiteit Utrecht, Radbout Universiteit en Universiteit Groningen. Op beide fronten gaan we uitbreiden. De gastdocenten komen voortaan ook van andere bedrijven die actief zijn in de energietransitie, zoals onze alliantiepartners EBN, TenneT, Gasunie en de Havenbedrijven van Amsterdam en Rotterdam. We gaan ook studenten werven bij andere universiteiten en HBO’s. Studenten krijgen een dagvergoeding, net als de gastdocenten die de masterclasses in hun vrije tijd verzorgen. Als we alleen met vrijwilligers zouden werken, zou dat ten koste gaan van de kwaliteit en de continuïteit, zeker nu we flink gaan opschalen.”
“Switch City is een simulatiespel, dat de leerlingen spelenderwijs leert wat erbij komt kijken om een fictieve stad klimaatvriendelijk te maken”
“Daarnaast gaat een deel van het geld gaat ook naar de interactieve spelonderdelen, die we hebben ontwikkeld om de masterclasses nog aantrekkelijker te maken voor de deelnemers. ‘Switch City’ is bijvoorbeeld een simulatiespel, dat de leerlingen spelenderwijs leert wat erbij komt kijken om een fictieve stad klimaatvriendelijk te maken. Daarnaast hebben we de Klimaatklok ontwikkeld, waarmee een escape-room-achtige sfeer kan worden gecreëerd. Dat stimuleert de leerlingen om in teams na te denken over oplossingen om de klimaatverandering te stoppen, terwijl de klok ondertussen doortikt.”
-Ik kan me voorstellen dat de masterclass voor VMBO-leerlingen anders is dan die voor leerlingen in de bovenbouw van het gymnasium. Wat zijn de rode draden?
“Ongeacht de doelgroep zijn de leerdoelen dezelfde: inzicht geven in de rol van energie in ons leven en de historie van ons energiesysteem, een helder overzicht geven van de klimaatproblematiek en de urgentie van de energietransitie en inzicht geven in de potentiële oplossingen en de dilemma’s bij de implementatie ervan. Daarnaast stimuleren we de leerlingen om na te denken over hun eigen rol en gedrag én over de bijdrage die ze zelf kunnen leveren aan de energietransitie, bijvoorbeeld door later een gerichte vervolgopleiding te kiezen.”
“Hoewel de gastdocenten de noodzaak en de urgentie van de energietransitie benadrukken, is de toon optimistisch en motiverend”
“Het programma en de diepgang zijn afgestemd op het onderwijstype: veel elementen zijn hetzelfde, maar de aanpak van de masterclass voor het VMBO is anders dan die voor de bovenbouw van het VWO. In de hogere klassen van HAVO en VWO zorgt het klassikale simulatiespel Switch City tijdens een tweede dagdeel voor verdieping. Hoewel de gastdocenten de noodzaak en de urgentie van de energietransitie benadrukken, is de toon optimistisch en motiverend en wordt er veel tijd besteed aan de oplossingen en het eigen handelingsperspectief. Belangrijk om te vermelden is ook dat we neutraal en onafhankelijk zijn. Ter bevestiging wordt al het lesmateriaal jaarlijks beoordeeld door het Copernicus Instituut van de Universiteit Utrecht. We laten de leerlingen wel nadenken en discussiëren over de uiteenlopende dilemma’s, maar breken zelf geen lans voor specifieke oplossingen. Om elke mogelijke belangenverstrengeling te voorkomen, laten we dit programma daarom ook alleen sponsoren door publieke bedrijven.”
-Zelf sta je als gastdocent sinds 2018 voor de klas. Is het nog steeds leuk?
“Ja. Natuurlijk is de ene klas makkelijker en gemotiveerder dan de andere, maar over het algemeen overheerst het enthousiasme. Zeker in een VMBO-klas kan het soms rumoerig zijn, maar wat me opvalt is dat het rumoer meestal over het onderwerp gaat. Als rapportcijfer krijgen de masterclasses gemiddeld een 7,9 van de leerlingen en het komt vaak voor dat er na afloop nog enkele deelnemers naar me toekomen, met positieve feedback of om eigen ervaringen te delen. De aanwezige docenten zijn in dat verband trouwens een mooie bijvangst. Als potentiële ambassadeurs van de energietransitie zijn zij ook een belangrijke doelgroep voor de masterclasses.”
-Onderbroken door de coronaperiode, hebben sinds 2018 al ruim 15.000 leerlingen deelgenomen aan de masterclasses. Wat is je het meest bijgebleven?
“Als bedrijfsadviseur ben ik namens Darel Consultancy bij grote bedrijven voortdurend met de energietransitie bezig, maar toch word ik op scholen nog steeds af en toe aangenaam verrast door vragen en discussies. Het contact met jongeren houdt me fris en scherp. Een masterclass voor autistische leerlingen op een school voor speciaal onderwijs, staat me in dat verband nog helder voor de geest. De vragen die ze stelden hadden een verbluffende diepgang. De ontbrekende stukjes informatie die ik ze als gastdocent aanreikte, stelde ze in staat om zelf verbanden te leggen en heel inventief over mogelijke oplossingen na te denken.”
-Je stipte het net zelf al even aan: hoe groot is de kans dat de energietransitie ooit in het curriculum van het voortgezet onderwijs en het MBO komt?
“Omdat de energietransitie een belangrijk onderdeel van duurzaamheid is, is dat volgens mij een kwestie van tijd. Zodra dat het geval is, zit ons werk erop of kunnen we ons richten op verdere verdieping. We kunnen de masterclasses dan bijvoorbeeld via een online platform beschikbaar stellen aan scholen.”
“Natuurlijk zijn er altijd verbeteringen mogelijk. Zo is een groot deel van de masterclasses cognitief, rationeel en inhoudelijk”
“Natuurlijk zijn er altijd verbeteringen mogelijk. Zo is een groot deel van de masterclasses cognitief, rationeel en inhoudelijk. Aspecten als energiearmoede en intrinsieke motivatie om de persoonlijke CO2-footprint te verkleinen, komen wel aan bod maar voornamelijk als deel van de dialoog met de leerlingen. Hoe krijg je ze in beweging? Hoe zorg je ervoor dat jongeren bewustere keuzes maken zoals korter douchen, vaker tweedehands kleiding kopen, verspilling tegengaan en bewuste keuzes maken over hun voeding, waarbij de impact op onze leefomgeving een belangrijke afweging is? Over hoe je dergelijke aspecten didactisch het best kan integreren in de masterclasses zijn ook wij nog lang niet uitgeleerd.”
Tekst: Cees de Geus
Beeld: Darel Education