Sible Schöne, Klimaatbureau HIER: "Energiebesparing en CO2-opslag echte sleutels voor klimaat"
Klimaatverandering is het dominante milieuvraagstuk in de energievoorziening en de hoofdreden om te kiezen voor een transitie naar een duurzame energievoorziening. Om de tweegradendoelstelling te halen, mogen we deze eeuw wereldwijd nog pakweg 20 keer de huidige jaarlijkse CO2-emissie uitstoten. Een grotere inzet van gas, de schoonste fossiele brandstof, kan daarbij een waardevolle rol spelen. Maar het is veel te simpel om te stellen dat de overschakeling van kolen naar gas een belangrijke sleutel is in de energietransitie.
Als we kijken naar de mondiale duurzaamheidscenario's van het IEA, IIASA (Global Energy Assessment), en het WNF speelt de overgang van kolen naar gas nauwelijks een rol. Ook de bijdrage van duurzame energie verschilt opvallend genoeg niet fundamenteel van een deel van de business-as-usual scenario's. De kern van deze scenario's is een forse aanscherping van het tempo van energiebesparing in combinatie met CO2-opslag voor zowel kolen, olie als gas (IEA, IIASA), dan wel een zeer forse aanscherping van het tempo van energiebesparing (WNF). Het is verontrustend dat de ontwikkeling van CO2-opslag stagneert en onbegrijpelijk dat de discussie over de aanscherping van het energiebesparingsbeleid niet of nauwelijks wordt gevoerd.
Een belangrijk argument voor gas als transitiebrandstof is dat gas nodig is als antwoord op de problemen die ontstaan bij grootschalige inpassing van zon en wind in elektriciteitssector. Was het maar zo simpel. De ontwikkelingen in Duitsland rond met name zonne-energie laten zien dat de oplossing grotendeels in heel andere richtingen moet worden gezocht. Cruciaal zijn een sterke uitbreiding van het Europese hoogspanningsnet, grootschalige opslag van elektriciteit en een veel sterkere koppeling van vraag en aanbod (belastingsturing). Ook dienen oplossingen te worden gezocht voor de dalende rentabiliteit van conventioneel vermogen.
Een laatste, voor velen mogelijk verrassend punt in de discussie over kolen versus gas is dat er serieuze discussie is over de klimaatwinst van gas. Het is evident dat kolencentrales ongeveer twee keer zoveel CO2 uitstoten als gascentrales. Een ander deel van het verhaal is echter dat aardgas (methaan) een zeer krachtig broeikasgas is en dat methaanverliezen de milieuwinst voor een deel teniet doen. Dit is weinig relevant bij het Nederlandse aardgas uit Slochteren, waar methaanverliezen nauwelijks optreden, maar wel bij de gaswinning in Rusland en mogelijk bij de sterke toename van de winning van schaliegas. Mijns inziens is methaanverlies het belangrijkste milieuaspect bij de winning van schaliegas.
Een vanuit het oogpunt van klimaatverandering relevant punt is verder dat de luchtvervuiling die kolencentrales veroorzaken voor een zekere afkoeling zorgen. Dat is geen fraai argument, maar wel waar (al maakt dit gas uiteraard wel aantrekkelijker).
Een van de leidende klimaatwetenschappers, Tom Wigley van het National Center for Atmospheric Research in de V.S., concludeert op grond van bovenstaande punten dat een volledige verschuiving van kolen naar gas slechts een beperkte invloed zou hebben op de mondiale temperatuurstijging. Zelfs als de methaanlekkages beperkt worden gehouden, verwacht hij dat dit voor een mondiale temperatuurdaling in het jaar 2100 van slechts ongeveer 0.1 graad Celsius zou zorgen. Als de lekkage van methaan groter blijkt, verdwijnt dit effect zelfs grotendeels.
Gas blijft uiteraard de meest aantrekkelijke fossiele brandstof. Het beste
instrument om de rol van gas in de Europese energievoorziening te bevorderen is
een forse aanscherping van het Europese emissiehandelsysteem. Dat
systeem moet uiteindelijk zorgen voor een level playing field voor gas, kolen,
duurzaam en hopelijk CO2-opslag.
Sible Schöne is Programma Directeur van HIER Klimaatbureau
Volg Energiepodium op Twitter: @energiepodium